بریکس، سکوی رشد اقتصادی و توسعه پایدار صنعت فولاد ایران در جهان/ بیش از پیش خواهیم درخشید

در شرایطی که روزبه‌روز بر تعداد و شدت تحریم‌‌های ظالمانه اقتصادی علیه کشور افزوده می‌شود و برخی غول‌های اقتصادی جهان همچون ایالات متحده آمریکا به دنبال کم‌رنگ‌تر شدن نقش ایران در بازارهای مختلف بین‌المللی به ویژه در بخش معدن و صنایع معدنی هستند، عضویت کشور در بریکس (BRICS) که متشکل از پنج عضو دائم یعنی برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی است و علاوه بر ایران، به تازگی پنج عضو جدید دیگر شامل عربستان صعودی، آرژانتین، امارات متحده عربی، مصر و اتیوپی نیز به آن اضافه شده‌اند، می‌تواند به گامی بلند جهت حضور در بازارهای مختلف جهانی و بین‌المللی به ویژه در حوزه معدن و صنعت فولاد تبدیل شود؛ به ویژه اینکه چین و هند، همواره در صدر برترین تولیدکنندگان فولاد جهان قرار داشته و روسیه و برزیل نیز جزو ۱۰ تولیدکننده برتر فولاد تا پایان ماه آگوست سال جاری میلادی بوده‌اند. بدون شک عضویت در این سازمان، دستاوردهای مهمی برای بخش معدن و صنایع معدنی به ویژه فولاد کشور به همراه خواهد داشت که از جمله آن‌ها می‌توان به انتقال فناوری و تکنولوژی روز معدن، تشکیل یک اتحادیه صنعتی و یا تبادلات معدنی و صنعتی در قالب طرح‌هایی نظیر سوآپ مواد معدنی، جذب سرمایه خارجی و تامین مالی برای پروژه‌های بخش معدن و صنعت اشاره کرد. به منظور بررسی و تحلیل اهمیت پیوستن ایران به بریکس و تاثیر آن بر بخش معدن و صنایع معدنی کشور، خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» با علی امرایی، مدیرعامل شرکت صنایع معدنی فولاد سنگان به گفت‌وگو نشسته‌ است که ماحصل آن را در ادامه خواهید خواند:
در ارتباط با اهمیت پیوستن ایران به بریکس (BRICS) در حوزه اقتصاد جهانی توضیحاتی ارائه بفرمایید
اندیشمندان سیاسی این امر را در راستای اتخاذ رویکرد سیاست خارجی چندجانبه‌گرایی تفسیر می‌کنند و موضوع پیوستن ایران به بریکس از چند وجه قابل بررسی است؛ فارغ از بعد سیاسی و روابط بین‌الملل، مسئله اقتصادی اهمیت فراوانی دارد. عضویت ایران در بریکس که پس از حضور کشور در سازمان شانگهای رخ داد را باید به فال نیک بگیریم. امروزه چه از نظر اقتصادی و چه سیاسی در سطح جهان، عضویت در سازمان‌های منطقه‌ای بر پایه تامین منافع ملی، اهمیت زیادی دارد. برخی از اعضای موسس این سازمان در اقتصاد جهان نقش بسیار مهم و اثرگذاری دارند؛ مخصوصا چین که به عنوان دومین اقتصاد جهان شناخته می‌شود. حال اگر از منظر صنعتی به اعضای موسس بنگریم، چین و هند دو کشور پیشرو در صنعت فولاد جهان هستند و روسیه، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد بوده و دارای ذخایر مهم معدنی است. البته طی دو سال اخیر، تولید فولاد روسیه تحت تاثیر جنگ با اوکراین قرار گرفته و باعث نوساناتی در این حوزه و تغییر سیاست‎های این کشور شده است که از جمله می‌توان به اتخاذ سیاست دامپینگ برای حفظ حضور در بازارهای جهانی و تامین ارزی اشاره کرد. علی‌رغم این مسائل، روسیه همچنان پتانسیل صنعتی و توان اقتصادی مناسبی دارد.
در مجموع اعضای بریکس، بیش از ۳۰ درصد تولید ناخالص داخلی و بیش از ۴۰ درصد جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند و به لحاظ مساحتی نیز بریکس، یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های جهان شناخته می‌شود. بنابراین بریکس فارغ از مباحث سیاسی، سازمان مهمی در بین سایر سازمان‌ها به شمار می‌رود که پشتوانه اقتصادی مناسبی نیز دارد. از طرفی، بانک توسعه جدید یا (NBD) که توسط اعضای بریکس تاسیس شده، وظیفه تامین مالی پروژه‌های کشورهای عضو را بر عهده گرفته است. عضویت ایران و چند کشور دیگر از جمله عربستان، امارات متحده عربی، آرژانتین، مصر و اتیوپی به تقویت بعد اقتصادی این سازمان کمک شایانی خواهد کرد و به نوعی ظرفیت چندبعدی اقتصادی ایجاد خواهد شد. برزیل، کشوری است که ضمن برخورداری از ذخایر سنگ‌آهن فراوان، از جمله کشورهای بزرگ صادرکننده سنگ‌آهن نیز به شمار می‌آید. چین، روسیه و هند، جزو بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده فولاد و همچنین اقـــتصادهـــای بــرتـــر دنــیا قـــرار گرفـــته‌انــــد؛ عربستان، بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت در جهان و امارات متحده عربی، یک قطب بزرگ مالی در سطح دنیاست که به همراه سنگاپور در دو دهه اخیر توانسته است ضریب امنیت سرمایه‌گذاری و توسعه خود را ارتقا دهد و به یک قطب مالی سرمایه‌گذاری تبدیل شود. سایر کشورهای این گروه نظیر ایران، از پتانسیل‌های فراوان اقتصادی برخورداند. آثار مهم این سازمان بر اقتصاد کشور را می‌توان در این مسئله دید که مسیر مناسبی برای هم‌گامی، اثرپذیری، اثرگذاری و ادغام در اقتصاد جهانی با عضویت ایران در بریکس و شانگهای ایجاد شده است.
اهمیت این مهم در توسعه بخش معدن و صنایع معدنی کشور به ویژه فولاد را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
صنعت و اقتصاد دو بخش جدایی‌ناپذیر از یکدیگرند؛ اگرچه ممکن است رشد اقتصادی، لزوما به معنای توسعه صنعتی نباشد اما عکس این موضوع صادق است. از بخش‌های مهم صنعت، باید به حوزه معدن و فولاد اشاره کرد. اعضای بریکس، جزو بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد جهان بوده که در این بین، چین به تنهایی بیش از ۵۰ درصد تولید فولاد جهان را در اختیار دارد و هند در رتبه دوم قرار گرفته است. برزیل از جمله کشورهای مطرح جهان است که دارای معادن مختلف بوده و یکی از برترین قدرت‌های فولادی دنیاست. روسیه کم و بیش پتانسیل صنعتی و معدنی مناسبی داشته و آفریقای جنوبی نیز وضعیت نسبتا مشابهی دارد. قطعا چنین کشورهایی از نظر تکنولوژی حوزه معدن و فولاد نیز از پتانسیل بالایی برخوردارند. در همین راستا، عضویت ایران در این سازمان به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد جهان، از اهمیت فراوانی برخوردار است. برای مثال، در حال حاضر واردات سنگ‌آهن از برزیل به برخی مناطق مقرون به صرفه نیست و عضویت ایران در بریکس، می‌تواند به تعادل در این زمینه منجر شود؛ همچنین انتقال فناوری و تکنولوژی معدنی، می‌‎تواند از نتایج مهم عضویت ایران در این سازمان باشد. تشکیل یک اتحادیه صنعتی و یا تبادلات معدنی و صنعتی در قالب طرح‌هایی نظیر سوآپ مواد معدنی، جذب سرمایه خارجی و نامین مالی برای پروژه های بخش معدن، صنعت و…، از دیگر نکات حائز اهمیت عضویت ایران در بریکس است. در نظر داشته باشیم که عضویت در سازمان‌ها، فرصت مناسبی برای ورود به بازار کشورهای عضو ایجاد می‌کند و توسعه تجارت، یکی دیگر از موارد عضویت در بریکس است.
آیا این رویداد مهم می‌تواند زمینه‌ساز کاهش نقش تحریم‌ها و رونق تجارت خارجی محصولات فولادی و خروج بازار داخلی فولاد از رکود نسبی حاکم شود؟
مسئله تحریم به نوبه خود مقوله مفصلی بوه که از جنبه‌های مختلف قابل بررسی است اما به طور کلی عضویت در سازمان‌های منطقه‌ای یا بیان صحیح‌تر، سازمان‌های چندجانبه‌گرا، بر شکستن انحصار اقتصادی تاثیر دارد و اگر این مهم نتواند تحریم‌ها را کاملا بی‌اثر یا لغو کند، لاجرم تاثیر آن را کاهش خواهد داد. مقصود این است که رفع تحریم‌های ظالمانه وضع‌شده علیه کشور، تابع یک سری معادلات سیاسی دیگری نیز هست. اگر ما کمی سیاسی‌تر ترکیب گروه بریکس را بررسی کنیم، درمی‌یابیم که چین درگیر جنگ تجاری با ایالات متحده آمریکاست و این امر در سال‌های اخیر تشدید یافته است؛ هرچند دو کشور کماکان درگیر این جنگ تجاری، اقتصادی و سیاسی هستند اما هر دو طرف تمایل به کاهش تنش‌های موجود دارند. روسیه در یک تقابل جدی با آمریکا و غرب قرار گرفته است. از طرفی هند، از جمله کشورهای دوست و متحد آمریکاست که در رقابت با چین قرار دارد و از سوی دیگر آمریکا با اعضای جدید بریکس مانند ایران، دشمنی‌های دیرینه و فراوانی دارد. عربستان سعودی چرخش استراتژیکی به سمت شرق و چین داشته است اما این مسئله به معنای دست کشیدن از آمریکا و غرب نیست. در نتیجه ترکیب اعضای قدیم و جدید بریکس به گونه‌ای است که خود را ذیل اقتصاد و سیاست آمریکا و غرب نمی‌بینند و هم‌اکنون ۱۶ کشور که تمایل به استقلال اقتصادی بیشتری دارند، درخواست عضویت در بریکس را مطرح کرده‌اند. این بدان معناست که عضویت ایران در این سازمان می‌تواند تحریم‌ها را کم‌اثر کند و یک بلوک قدرتمند حامی برای رفع تحریم داشته باشد. در هر صورت، عضویت هر کشور در هر سازمانی در راستای منافع ملی آن کشور است و امری مهم و اثرگذار در رفع تحریم‌های ظالمانه تلقی می‌شود.
عضویت ایران در بریکس تا چه اندازه در خصوص رقابت‌پذیری محصولات معدنی و فولادی اثرگذار خواهد بود؟
حضور این کشورها در کنار یکدیگر فارغ از مسائل سیاسی و اقتصادی، منجر به تشکیل یک قطب یا بلوک صنعتی معدنی خواهد شد. حضور در بازار جهانی، نیازمند رعایت چند اصل مهم است که از جمله آن‌ها می‌توان به تامین مواد اولیه مناسب، تولید رقابتی و باکیفیت و سیستم حمل‌ونقل تجاری اشاره کرد. این سه اصل می‌تواند ایران را در بازار رقابتی بین‌المللی در برابر سایر کشورها تقویت کند و یقینا این پتانسیل در کشور وجود دارد. عرضه محصولات ایرانی در بازارهای جهانی، می‌تواند این عرصه را رقابت‌پذیرتر کند؛ اگرچه رقابت در عرصه بین‌المللی، لزوما وجه کمی ندارد و تابع پارامترهای مختلف از جمله تقاضای جهانی، شرایط سیاسی، رشد و رکود اقتصادی و به طور کلی تابع شاخص‌های کلان اقتصادی است. این حضور به دنبال تنوع‌بخشی و رقابت‌زایی، می‌تواند اثرگذار واقع شود و از طرفی ارتقای کمی و کیفی محصولات داخلی را فراهم کند. در صورتی که ما بتوانیم با استفاده از فناوری‌های روز دنیا، بخش معدن را در تمامی مراحل تقویت و ناترازی موجود در تامین مواد اولیه تا تولید محصول نهایی را تا افق ۱۴۰۴ و پایان برنامه هفتم توسعه حذف کنیم، آنگاه حضور ایجابی به معنای صادرات در بازارهای جهانی اهمیت فراوانی پیدا می‌کند و حضور ما در یک بازار جهانی و رقابتی مطمعنا به ارتقای کمی و کیفی محصولات تولیدی کمک خواهد کرد.
چشم‌انداز و تحلیل شما از آینده فولاد جهان و ایران پس از پیوستن کشور به بریکس به عنوان یکی از ۱۰ تولیدکننده برتر فولاد چیست؟
پیش‌بینی‌های جدید مراجع بین‌المللی از کاهش رشد اقتصادی چین حکایت دارد اما این به معنای منفی شدن آن نیست. چین و هند، کماکان جزو برترین اقتصادها و فولادسازان جهان هستند و حضور آن‌ها در سازمان‌های چندجانبه یا منطقه‌ای، معطوف به اثرگذاری بیشتر در عرصه بین‌المللی است. بنابراین عضویت ایران در بریکس و قرار گرفتن در کنار بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده فولاد و بخش معدن، ظرفیت مناسبی برای کشور فراهم خواهد آورد که با سیاست‌گذاری دقیق بر پایه منافع ملی، می‌توان به بهترین نحو از آن استفاده کرد. باید توجه داشت که با رفع موانع موجود، تبادلات مالی و تجاری بیشتر، جذب سرمایه، به‌کارگیری تکنولوژی و فناوری روز و…، زمینه‌های لازم برای ارتقای کمی و کیفی صنعت و معدن کشور فراهم خواهد شد و ایران می‌تواند تاثیر مثبت و سازنده‌ای در بخش معدن و صنایع معدنی جهان به ویژه فولاد داشته باشد. به طور کلی عضویت در سازمان‌ها اهرم قوی در مبادلات تجاری، اقتصادی و حتی سیاسی ایجاد خواهد کرد. عضویت ایران در بریکس تلویحا و ناخواسته تشکیل یک اتحادیه صنعتی معدنی است که می‌تواند در صورت لزوم و فهم شرایط متقابل همه اعضا و اخذ سیاست‌های مختلف، تولید، صادرات و… بر بازار جهانی فولاد و معدن موثر باشد.