علیرضا ملاحتی – تجارت آوا، دکتر حیدر‌علی کشکولی استاد تمام دانشگاه شهید چمران اهواز و اشنا با مناطق تحت پوشش رودخانه زهره که مشاوره در طراحی سیستم های زهکشی اراضی برای کشاورزی با ابهای شور حوضه زهره نیز می باشد و با تعدادی از دانشجویان خود تحقیقاتشان روی تاثیر شوری اب رود خانه.زهره بر کمیت و کیفت محصولات زراعی منطقه مثل جو گندم کلزا و کنجد بوده است در مصاحبه ای ضمن اشاره به مطالب فوق بیان کرد: طبق نظر زمین شناسان مقیم که انجا مشاهده و نمونه برداری کرده اند. بعد از انجام ازمایشات برروی نمونه ها در آزمایشگاه و ساعتهای زیادی جلسات بحث و بررسی به این نتیجه رسیدند که توده نمکی حداقل در عمق ۳۰۰ متری است و تاثیری بر کیفیت اب دریاچه سد نخواهد داشت. توده های سطحی سفید رنگ هم که در دیواره زهره رخنمون دارد و اقای دکتر آخانی به عنوان کشف توده نمکی انتشار داده اند به وضوح صاف و از جنس اهکی (جیپس ) است که انحلال پذیری ان ناچیز است و حتی سالها تماس با اب رودحانه زهره موجب انحلال قابل مشاهده ای در ان نشده و تاثیری بر شوری اب ذخیره سد نخواهد داشت.
متاسفانه مطالب زیادی را اقای دکتر آخانی و مهندس درویش در رابطه با خطر شورشدن بیشتر اب رودخانه زهره و غیر قابل استفاده شدن ان با احداث سد چمشیر مطرح کرده اند و با اندازه گیری یکی دونقطه از رودخانه طی یک مسافرت یک روزه به محل سد در اذر ماه معیار شوری ec را ۲۴۰۰ یافته اند و ادعا کرده اند که به بعد ها هم با احداث سد به ۳-۴ هزار حتی بیشتر هم میرسد که قابل استفاده برای شرب و کشاورزی نخواهد بود و کل پروژه از حیض انتفاع خارج است.
دکتر حیدر‌علی کشکولی در پاسخ به این ادعا گفت: مساله کیفیت اب و تناسب ان برای کشاورزی کاشت محصولات و تاثیر ان بر شور شدن و تخریب خاک یک شاخه تحصیلی تحقیقی است که خوشبختانه اینجانب سالهای زیادی در این زمینه تدریس و تحقیق در همان منطقه داشته ام و دانشجویی دکترای من هم اکنون روی استفاده از اب های بالای شوری ec ۵ چغندر قند با محصول بالای ۷۵ تن در هکتار تولید میکنند بوده که نزدیک به رکورد جهانیست که در بلژیک و هلند و فرانسه با آن برابری میکند.اب لب شور را میتوان به راحتی برای کشت گیاهان مقاوم به شوری مثل نخل، چغندر قند، کلزا، جو، گندم، کنجد و پنبه بکار برد و کشاورزان منطقه با این مطلب اشنا هستند و کنجد یکی از محصولات مهم انهاست. در رابطه با تخریب خاک هم که گفته اند .متاسفانه اظهار نظری غیر اگاهانه و غیر مسولانه است.
استاد تمام دانشگاه شهید چمران اهواز ادامه داد: عجیب است که با وجود این همه سازمان هاو متخصصین اب و خاک مطلبی که در تخصص ابیاری و زهکشی است از سوی فعالان محیط زیست و گیاه شناس مطرح میشود. استفاده اب برای ابیاری با کمترین میزان شوری هم نیاز به سیستم زهکشی زیر زمینی دارد که اگر نباشد ظرف مدت کوتاهی زمین ها شور میشوند و این مطلب الفبای ابیاریست. در منطقه زیدون و در طرح ها و پروژه های ابیاری حوضه زهره که قرار است از زهره برداشت کنند میلیادرها پول صرف احداث سیستم های زهکشی زیر زمینی شده و با سیستم زهکشی زیر زمینی املاح و نمک های باقیمانده از خاک شسته و خارج میشوند کسانیکه با تبلیغات امر به غیر قابل استفاده بودن این ابها میکنند با توجه به عمق بحران کمبود اب کشور و مشکلات معیشت کشاورزان منطقه، حتما از روی ناآگاهیست که اگر آگاهانه باشد در حد خیانت است.
وی تاکید کرد: ما و کلیه کشور های خاور میانه در مناطق گرم و حاره دچار معضل بحران اب هستیم هم از نظر کمیت اب هم از نظر کیفیت یعنی منابع اب قابل استفاده سطحی و زیر زمینی ما کمتر از نیازاست و شوری ان با زمان در حال افزایش میباشد.
بیش از ۱۳ میلیارد متر مکعب از ابهای ما در حوضه خلیج فارس ودریای عمان جزو ابهای لب شور دسته بندی میشوند که اب رودخانه زهره هم در این رده است باید با بهره گیری از علم روزهمانطور که در کشور های منطقه رایج است از این ابهابهره برداری کنیم یک راه برای اینکار ذخیره کردن روان ابهای سطحی و استفاده از انهاست. در اینجا هدف عمده از ساخت سد چمشیر ذخیره سیلاب ها و روان اب ها ی سطحی پشت سد و استفاده از این ذخیره برای تعدیل شوری اب زهره است. با اینکار حدود سالانه دو میلیارد متر مکعب روان اب برای استفاده ذخیره می شود که در نبود سد به دریا میرود. با توجه به این هدف با رها سازی اب در فصول مورد نیاز کشاورزی شوری اب زهره به مراتب بهتر از اب کارون و مناسب برای کشاورزی منطقه خواهد بود.
دکتر کشکولی افزود: در تجربه سد گتوند اگر چه مشکلاتی پیش امد ولی در حال حاضر شوری اب خروجی از سرریزسد ۷/. تاا دسی زیمنس است که در مقایسه باحالت بدون سد فقط ۲۰ تا ۲۵ درصد بیشتر است و در طول مسیر برای انواع کشت ها به خوبی استفاده میشود.
در رابطه با خطر شور تر شدن اب دریاچه پشت سد چمشیر بوسیله نفوذ شورابه به دریاچه سد و شورتر شدن ان همانطور که قبلا هم گفتم زمین شناسان اعلام کرده اند که با نمونه برداری و بازدید های محلی به این نتیجه رسیدند که ممبر نمکی در سازند گچساران بستر سد ومخزن ان در عمق ۳۰۰ متریست و امکان نفوذ شوری از ان به مخزن سد نیست. اخیرا اعلام شده حتی سد موصل در عراق هم که تاییدیه بین المللی دارد روی سازند گچساران است.
متاسفانه اقای دکتر آخانی در روزنامه اعتماد بعد از صحبت در باره شواهد وجود نمک در بستر سد که باید زمین شناسان و دست اندر کاران پاسخ دهند، از فاجعه شور و غیر قابل استفاده شدن کیفیت اب برای کشاورزی و شرب میگویند: “با افزایش ۲ تا ۳ برابری شوری این آب، بنا بر آنچه در روزنامه همشهری منتشر شد، مشاور طرح هم گفته این آب شور است و قابل استفاده شرب نیست. من به عنوان یک گیاه‌شناس اعلام می‌کنم این آب برای کشاورزی هم قابل استفاده نیست. من نمی‌دانم چه اصراری دارند یک دریاچه شور را در آن منطقه ایجاد بکنند.
پایین تر نیز در دلسوزی برای نابودی زمین های کشاورزی میگویند: “بر سر زمین‌های کشاورزی چه خواهد آمد؟
اینجا باید برای تمام زمین‌های کشاورزی که در پایین‌دست سد قرار دارند، اظهار تاسف کرد و از الان باید تسلیت بگویم، چراکه با بسته شدن جریان آب رودخانه زهره و عدم جریان یافتن سیلاب‌هایی که در زهره اتفاق می‌افتاد و باعث می‌شد در زمستان نمک‌هایی که وجود دارد شسته شوند، حالا این نمک‌ها دیگر شسته نخواهند شد و در آینده به شکلی مهمانان مناطق کشاورزی پایین‌دست خواهند بود.
دکتر کشکولی در پاسخ به این موارد گفت: اظهار نظر در مورد کیفیت اب و مناسب بودن ان برای شرب و کشاورزی را با توجه به بیش از ۴٠ سال تدریس این مطالب در دانشگاه برای دانشجویان لیسانس ارشد و دکترا در دروس – ابیاری- زهکشی- کیفت اب برای کشاورزی- تامین اب شرب- مهندسی اب و فاضلاب- باز چرخانی و استفاده از پساب ها و زهاب های شور و بیش از صدو اندی پایان نامه ارشد و دکترا در این زمینه ها که چند مورد ان در حوضه زهره بوده و مسولیت سوپروایزری در شرکت مهندسین مشاور دزاب از این همکار محترم دلسوز و دغدغه مند در دانشگاه تهران استدعا دارم این مطالب و انچه در زیر می اورم را در نظر بگیرند تا خدای نکرده با برخی اظهارات جایگاه و اعتبار دانشگاه تهران در خطر نیفتد.
١- کیفت اب با این شوری ٢-٣ هزار و حتی بیشتر در خاورمیانه طبیعی است و برای استفاده از این ابها بانک جهانی و FAO کتابی تدوین کرده اند به نام “کیفیت اب در کشاورزی” که بیش از سی سال در تدریس استفاده کرده ام، در انتهای این کتاب جداول مفصلی از کیفیت اب همه رودخانه های منطقه افغانستان پاکستان بحرین اردن مراکش و چاد در افریقا را دارد. در این کتاب راه و روش های استفاده از این ابها را برای کشاورزی توضیح میدهد.
٢- در مورد اینکه با این اب های شور زمین های کشاورزی از بین میروند نیز توجه کنید که استفاده از اب برای ابیاری همیشه باید با احداث سیستم زهکشی همراه باشد. با سیستم زهکشی میتوان نمک هارا از خاک شست و خارج نمود که به ان اصطلاحا ابشویی یا لیچینگ میگوییم . تمام زمین های مورد نظر برای پروژه های توسعه کشاورزی در ان منطقه به سیستم زهکشی زیر زمینی مجهز هستند که برای احداث این سیستم ها سرمایه عظیمی هزینه شده است.
دکتر حیدر‌علی کشکولی استاد تمام دانشگاه شهید چمران اهواز بوده که در اینجا به رزومه و برخی از مسئولیت های ایشان اشاره می شود.
لیسانس مهندسی اب و خاک با درسال ۱۳۴۶ از دانشگاه امریکایی بیروت (بورسیه )
سابقه کاراجرایی و تحقیقاتی در موسسه خاک و اب وزارت کشاورزی تا سال ۱۳۵۰
فوق لیسانس زهکشی و اگروهیدرولوژی از دانشگاه واخنینگن هلند ۱۳۵۲
از سال ۱۳۵۲ عضو هیات علمی گروه ابیاری و زهکشی دانشگاه اهواز
تدریس در زمینه ابیاری و زهکشی
از سال ۱۳۵۵ تا سال ۱۳۶۰در دانشگاه ایالتی کلرادو در امریکا دوره دکترا در رشته عمران اب و محیط زیست را گذرانده است
از سال ۱۳۶۰ به مدت ۴۰ سال در دانشگاه اهواز و علوم تحقیقات مشغول تدریس در دوره های لیسانس ارشد و دکترا و تحقیق در مسایل مربوط به اب و خاک و محیط زیست بوده است
موضوعات تدریس شامل: اب و خاک – زهکشی- کیفت اب و استفاده از زهاب ها و اب های شوردر کشاورزی
راهنمای بیش از صد پایان نامه دانشجویان فوق لیسانس و دکترا که مقالات مربوط به انها در مجلات علمی و کنفرانس ها ارایه شده است
عضو نظام مهندسی عمران کشور
سردبیر و عضو هیات علمی محلات علمی کشور در پژوهش های اب و خاک و مولف کتاب و جزوات درسی
مفتخر به عنوان استاد پیشکسوت در مسایل اب و خاک ایران در کنگره بین المللی اب و خاک
مدیر گروه ابیاری و زهکشی در دانشگاه اهواز و علوم تحقیقات
بیش از بیست سال سابقه همکاری با مهندسین مشاور اب و خاک در خوزستان به صورت سوپروایزر و مسول پروژه
اشنائی با مناطق تحت پوشش رودخانه زهره
مشاوره در طراحی سیستم های زهکشی اراضی برای کشاورزی با ابهای شور حوضه زهره که تعدادی از دانشجویان وی تحقیقاتشان روی تاثیر شوری اب رود خانه.زهره بر کمیت و کیفت محصولات زراعی منطقه مثل جو گندم کلزا و کنجد بوده است.
