صنعت پتروشیمی سرافراز در طوفان تحریم و کرونا

صنعت پتروشیمی در سال‌های گذشته توانسته سهم درخور توجهی را در صنعت نفت و تأمین ارز و کمک به دولت داشته باشد. این حضور و تلاش همه‌جانبه برای این صنعت از درون هم اتفاقات خوبی را به همراه داشته و توانسته روند رشد جهش‌گونۀ خود را در همین دوران محدودیت‌ها و تحولات اقتصادی و تحریم و کرونا ادامه دهد. شرایط فعالیت این صنعت در سال‌های گذشته همواره با تصمیمات و قوانین جدید از سوی مجموعه‌های قانون‌گذار و نظارتی دچار تحول و تغییرات بوده است و نگاهی به شرایط عرضه و قیمت خوراک واحدهای پتروشیمی نمونه‌ای از این شرایط است. باوجوداین، عملکردی که پتروشیمی‌ها در تأمین نیاز داخل و صادرات و تأمین ارز مورد نیاز دولت داشته‌اند همواره مورد تقدیر بوده است. عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی، به‌طور صریح دی‌ماه سال گذشته، در روز صنعت پتروشیمی بر این موضوع صحه گذاشت و در گزارشی با حضور رئیس‌جمهور اعلام کرد که پتروشیمی‌ها به‌خوبی به تعهدهای خود عمل کرده‌اند و ۹۲درصد تعهد صادراتی خود را تا پایان مرداد ۱۳۹۸ تأمین کرده‌اند و این رقم از نظر بانک مرکزی رقمی قابل قبول است. همتی به ۲۹میلیارد دلار نیاز کشور برای واردات کالاهای مورد نیاز کشور اشاره کرد که با وجود فشار بی‌سابقۀ دشمنان تأمین شده است و افزود: «پتروشیمی‌ها ۲۰درصد این رقم را تأمین کردند و در سامانۀ نیما نیز حدود ۵۳درصد سهم پتروشیمی‌ها بوده است.» رئیس کل بانک مرکزی پتروشیمی‌های کشور را پیشتاز در سامانۀ نیما معرفی کرد و گفت: «خوشبختانه مدیران پتروشیمی‌ها در شرایط سخت فشار و تحریم در تأمین ارز سامانۀ نیما کمک‌های بسیار شایانی داشتند و با این روند در آینده می‌توانند در گردش تجارت کشور تأثیرگذار باشند.» در همان روزهای پر از اتفاق سال ۱۳۹۸، احمد مهدوی ابهری، دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی، در چندین مصاحبه از موضع این انجمن و زیرمجموعه‌های پرتلاش خود دفاع کرد و گفت: «پتروشیمی‌ها صددرصد تعهدات ارزی خود را انجام داده‌اند.» او با اشاره به اینکه صنعت پتروشیمی پیشتاز صنایع دیگر در جنگ اقتصادی هستند، بیان کرد: «همچنین مجتمع‌های تولیدی در این صنعت ارزش‌آفرین در سال ۱۳۹۷، بیش از ۷۰درصد ارز صادراتی خود را در سامانۀ نیما عرضه کردند.» اما علاوه بر این عملکرد پتروشیمی‌ها در کل سال پرفرازونشیب ۱۳۹۸ و تحولات کرونایی پایان سال آن، این صنعت در سال ۱۳۹۹ و تا امروز که پنج ماه از سال گذشته است توانسته همین تعهدات ارزی و همراهی با دولت را با وجود فشارهای سنگین مالی و اقتصادی و ساختاری تأمین کند. درعین‌حال، این صنعت همزمان توانسته تعهدات تولیدی و توسعه‌ای خود را هم اجرایی کند تا همچنان پتروشیمی به‌عنوان یکی از صنایع پرسود و پیشرو در صنعت و بازار سرمایه معرفی شود. چندی قبل هم بیژن زنگنه، وزیر نفت، در جریان افتتاح سه طرح پتروشیمی با حضور رئیس‌جمهور، با اشاره به تلاش‌های پتروشیمی‌ها برای تأمین خوراک بخش پایین‌دستی در صنایع داخلی و جلوگیری از خروج بیش از ۵میلیارد دلار ارز از کشور در سال، تأکید کرد که پتروشیمی‌ها، به اذعان بانک مرکزی، تأمین‌کنندۀ نخست ارز کشور در سامانۀ نیما هستند. حسن روحانی، رئیس‌جمهوری هم در همین مراسم افتتاح سه‌گانۀ پتروشیمی‌های کاوه، لرستان و کیمیا پارس خاورمیانه با اظهار خرسندی از اینکه تولید محصولات پتروشیمی در هفت سال دولت یازدهم و دوازدهم دو برابر شده است، گفت: «تولید محصولات پتروشیمی کشور در سال ۱۳۹۲، حدود ۵۶میلیون تن بوده است که پایان امسال به ۱۰۰میلیون تن می‌رسد.» وی با بیان اینکه همۀ شرکت‌های ما، به‌ویژه شرکت‌های مهم و بزرگ و آن‌هایی که ارز ما را تأمین می‌کنند، فعال هستند، گفت: «در ده روز گذشته (منتهی به ۱۶ مرداد) صادرکنندگان و شرکت‌های مقید که عمدتاً فولاد و پتروشیمی‌ها هستند، ۲.۵میلیارد دلار ارز را پس داده‌اند و بسیاری از آن‌ها ارز را به‌درستی به سامانۀ نیما بازمی‌گردانند.» همۀ این موارد در حالی بود که صنعت پتروشیمی در همین دوران سخت افزایش تحریم، به‌خصوص تحریم‌های جداگانه برای صنعت پتروشیمی و نیز تحولات ارزی که از سال ۱۳۹۷ شروع شد، با شرایط سختی در داخل کشور رو‌به‌رو بود و بارها در مظان اتهام قرار گرفت. تغییرات نرخ ارز و تفاوت قیمتی که بین سه نرخ محصولات پتروشیمی، نرخ آزاد ارز و نرخ سامانۀ نیما وجود داشته و دارد، باعث تقاضاهای مازاد برای محصولات پتروشیمی شده و می‌شود و همزمان پتروشیمی‌ها متهم به عرضۀ کم هستند؛ البته این ادعا بارها از سوی مسئولان در رده‌های مختلف اجرایی تا رئیس‌جمهور رد شده است. بهزاد محمدی، معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی و مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز در این مدت بارها برنامه‌ریزی‌های بلند‌مدت جهش دوم و سوم را تشریح کرده است که طبق تعهدات به‌خوبی پیش می‌رود و هر روز برنامۀ افتتاح‌ها، با وجود محدودیت‌های کرونایی اجرا می‌شوند. او در آخرین نشست خبری خود به نقش تأثیرگذار صنعت پتروشیمی در اقتصاد ملی اشاره کرده و تصریح کرد: «این صنعت رتبۀ نخست تأمین منابع ارزی کشور را به خود اختصاص داده است.» وی با اشاره به اینکه پارسال ۲۳میلیون تن محصول پتروشیمی به ارزش ۱۰میلیارد دلار صادر و ۸میلیون تن در داخل کشور به ارزش ۵میلیارد دلار مصرف شده است، افزود: «مجموع درآمد صنعت پتروشیمی کشور در سال ۱۳۹۸، ۱۵میلیارد دلار بوده است. صنعت پتروشیمی سال گذشته بیش از تعهد خود به سامانۀ نیما عرضه داشت، به‌طوری‌که حدود ۸۵درصد ارز صادراتی این صنعت به نیما واریز شد که ۲۰درصد بیشتر از تعهد بود. این بدان معناست که این صنعت باید در سال ۱۳۹۸ حدود ۷.۶میلیارد دلار ارز صادراتی را به نیما عرضه می‌کرد، اما این رقم به ۸.۲میلیارد دلار افزایش یافت که این موضوع در نوع خود درخور توجه است؛ یعنی صنعت پتروشیمی در عمل شاگرد اول نیما شد.» صنعت پتروشیمی که در چند دهۀ گذشته توانسته از فرازونشیب بسیاری در داخل و خارج از این صنعت و در داخل و خارج از کشور عبور کرده و به شرایط شاگرداولی امروز برسد، نشان داده که پتانسیل‌های بسیاری برای توسعه از درون، و سودآوری برای کل صنعت نفت و کل کشور داشته باشد. به اذعان مسئولان مستقیم این صنعت و مقامات ارشد در دولت، این صنعت توانسته نگاه‌های داخلی و خارجی را به خود جلب کند. صنعتی که گمان می‌رفت با تحریم‌های مستقیم آمریکا متوقف شده و بعد از تحریم‌های مستقیم نفت، راه‌های فروش محصولات آن به کشورهای منطقه و مناطق دیگر دنیا بسته می‌شود، نه‌تنها متوقف نماند، بلکه روزنه‌های امید بسیاری را برای کل صنعت نفت و صنایع پایین‌دستی و وابسته، دولت، منابع ارزی و درنهایت، خانوادۀ بزرگ کارکنان خودش روشن نگه داشته است. صنعتی که این روزها نه‌تنها از شرایط سختی که می‌گذراند سخنی به میان نمی‌آورد، بلکه تلاش می‌کند با افتتاح‌های جدید و خبرهای خوشِ بیشتر دل کارکنان و مردم را شاد نگه دارد و یک گوشۀ دنج برای سرمایه‌گذاری و یک خیال راحت برای کشور باشد.