به گزارش تجارت آوا به نقل از پایگاه اطلاع رسانی سازمان توسعه تجارت، علیرضا پیمان پاک، معاون وزیر صمت و رئیس سازمان توسعه تجارت با حضور در برنامه صف اول شبکه خبر به بیان آخرین اقدامات این سازمان در راستای توسعه تجارت و ارائه گزارش عملکرد یک ساله ان پرداخت.
مشروح این گفتگو به شرح زیر است:
مجری: جناب مهندس علیرضا پیمان پاک خیلی خوش آمدید به برنامه صف اول. از این موضوع شروع می‌کنیم که وظایف سازمان توسعه تجارت چیست؟
پیمان پاک: یکی از رسالت‌های سازمان توسعه تجارت، توسعه صادرات و به نوعی ایجاد یک تراز تجاری مثبت است. وظیفه دیگر نیز مدیریت واردات است. افزون بر این، طبق اساس نامه سازمان توسعه تجارت، انتظاری که از آن می‌رود، ایجاد فرماندهی واحد در حوزه تجارت خارجی است.
مجری: حدود یک سال از استقرار دولت سیزدهم می‌گذرد. سازمان توسعه تجارت در این مدت چه کرده است؟
پیمان پاک: کاری که ما در طول این چند ماه انجام دادیم، این است که با استفاده از خرد جمعی و تجاربی که وجود داشت، یک نقشه راه توسعه تجارت تعریف کردیم. در این نقشه راه، اولین گام هدف گذاری بود و بر مبنای صحبت‌های انتخاباتی جناب آقای رئیس جمهور، روی ۷۰ میلیارد دلار هدف گذاری کردیم که به معنای دو برابر کردن توسعه صادرات غیر نفتی کشور در افق ۱۴۰۴ است.
مجری: الآن کجای کاریم؟
پیمان پاک: کشور‌ها را برای تجارت اولویت بندی کردیم. کشورهای همسایه و کشورهای همسو با ما همچون کشورهای جنوب شرق آسیا، آفریقایی، برخی کشورهای آمریکای لاتین و برخی کشورهای اروپای شرقی را که در اسناد بالادستی مشخص شده است، در اولویت اول صادرات هستند.
در گام بعدی الزامات ورود به این بازار‌ها را به ۴ رده تقسیم کردیم. اقدامات توسعه بازار، لجستیکی، پولی، مالی و بانکی و تأمین زیرساخت‌های حمل و نقلی انجام گرفت. در برخی کشور‌ها این زیرساخت‌ها فراهم شده و رشد ۷۰ تا ۸۰ درصدی صادرات را هم داشته ایم.
رویکرد بعدی سازمان توسعه تجارت، مانع زدایی است. سیاست‌های ارزی باید متوزان و هماهنگ با سیاست‌های تجاری باشد. در حوزه ارزی، تجار در خصوص بازگشت ارز صادراتی مشکل داشتند. ارز صادراتی باید به کشور برگردد، اما روش‌های آن باید متنوع باشد و تسهیل شود؛ مخصوصاً در شرایطی که تحریم هستیم. به این موضوع ورود کردیم و با همکاری بانک مرکزی این سیاست‌ها اصلاح شده است.
مجری: ما کشوری هستیم با جمعیت و پهنای مشخص و در دنیایی کار می‌کنیم که رقم مبادلات تجاری کاملا مشخص است. ما کجای این معادله قرار داریم؟
پیمان پاک: سهم ایران از بازار‌های تجارت جهانی بسیارکم است. در بازار ۱۲۵۰ میلیارد دلاری کشورهای هدف، سهم ما ۲۵ میلیارد دلار است. در بازار‌های هدف تنها یک تا دو درصد نقش داریم. ما صادرات محور نبوده ایم. اگر بودیم، دچار تعارض تنظیم بازار نمیشدیم.
مجری: بسیاری از کشورهای دیگر هم مانند کره جنوبی در ابتدای توسعه، جایگزینی واردات را به عنوان یک راهبرد در نظر گرفتند و بعد به توسعه صادرات منجر شد. الان در حوزه مقررات زدایی طی یک سال گذشته چه گام‌هایی برداشته شده که حذف موانع پیش روی توسعه تجارت با کشورهای مختلف تسهیل شود؟
پیمان پاک: اولین گام تسهیل قوانین بوده است. باید به سمتی برویم که تجار و بخش خصوصی احساس کنند تحت حمایت هستند.
مجری: دولت الآن چه مقدار اتاق‌های بازرگانی را که نقش پارلمان بخش خصوصی دارند، به رسمیت میشناسد؟ به ویژه این که توسعه تجارت بدون بخش خصوصی عملاً امکان پذیر نیست. این امر تا چه حد به عنوان راهبرد در دستور کارتان قرار گرفته است؟
پیمان پاک: اصلی‌ترین مسئله‌ای که در سازمان توسعه تجارت داشتیم، استفاده از دانش و تجربه بخش خصوصی در برنامه ریزی‌ها و مانع زدایی‌ها بوده است. ما تقابل اتاق‌ها با دولت را به قرابت تبدیل کردیم. منافع اتاق‌ها باید طوری باشد که به کل تجار برسد و نباید تنها یک عده خاص از حمایت‌ها برخوردار باشند. کشور‌ها را به اتاق‌های استانی وصل کرده ایم. باید به جایی برسیم که دولت فقط تنظیم گر باشد و بازیگر اصلی، بخش خصوصی باشد.
مجری: در بسیاری از کشور‌ها وزارت امور خارجه و توسعه تجارت با همند مثل کره جنوبی و ژاپن و بسیاری از کشور‌ها این دو تا هست. ما چه مقدار توانستیم دیپلماسی اقتصادی رو یا رایزنان اقتصادی رو الان با توجه به اینکه وزارت امور خارجه هم یکی از راهبردهاش ایجاد تعامل سازنده در حوزه تجارت هست، این را عملیاتی کنیم؟
پیمان پاک: ارتباط بسیار نزدیکی بین سازمان توسعه تجارت و معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه برقرار است و برنامه ریزی‌های مشترک و هماهنگی بین سازمانی داریم. سفارتخانه‌ها به ما کمک می‌کنند، رایزنان بازرگانی ما عموماً در سفارتخانه‌ها مستقر هستند.
در فضای تجارت ممکن است برخی فعالان تمایل نداشته باشند به دلایل تحریمی به سفارتخانه‌ها نزدیک شوند. ما با هماهنگی وزارت خارجه، مراکز تجاری ایجاد کرده ایم؛ مراکزی که بر مبنای بستر بخش خصوصی فعال هستند، اما سیاست گذاری و پایش آن توسط سازمان توسعه تجارت است. آن‌ها ۷۰ خدمت به بازرگانان ارائه می‌دهند که می‌تواند مؤثر باشد.
مجری: کشور‌ها دنبال مزیت‌های نسبی خود در بازار‌های هدف می‌گردند. الآن مزیت‌های نسبی ما در بازار‌های هدف از جمله آمریکای لاتین، آفریقا، اروپا، جنوب شرق آسیا و آسیای مرکزی برای سازمان توسعه تجارت مشخص شده است؟
پیمان پاک: در برخی کشور‌ها استفاده از توان حوزه دانش بنیان داریم. در برخی کشورهای تبادلات تجاری بر پایه مواد پتروشیمی و مواد اولیه و نیمه خام داریم که به سمت ایجاد ارزش افزوده بیشتر هم حرکت می‌کنیم. در برخی کشور‌ها بحث مزیت ترانزیت مطرح است؛ به طور مثال کریدور شمال به جنوب و شرق به غرب مزیت محسوب می‌شود.
در برخی کشورهای هدف، امکان حضور مشترک داریم یعنی در عمان تولید مشترک می‌کنیم و به ۷۰ کشور دنیا که تجارت آزاد با عمان دارند صادرات خواهیم داشت. در ارمنستان منطقه آزاد مشترک ایجاد کرده و از ظرفیت اوراسیا استفاده می‌کنیم. توافقنامه با چین برای توسعه زیرساخت‌ها در منطقه سرخس انجام شده است. به این ترتیب می‌توانیم مزیت‌های نسبی را به مزیت‌های پایدار تبدیل کنیم. تمرکز جدی بر ایجاد و انعقاد قرارداد تجارت آزاد اوراسیا داشته ایم. در این ۱۰ ماه ۹ نشست داشتیم. تا پایان آذر موافقت نامه اولیه بین ۶ کشور نهایی می‌شود و بعد به مجلس‌ها و دولت‌ها برای تأیید می‌رود.
نکته مهم این است که به عنوان دولت بتوانیم کسب و کار‌ها را در کشور‌ها به هم پیوند دهیم تا ارتباط را پایدار و بلند مدت کنیم و روابط بر مبنای منافع بخش خصوصی باشد.
مجری: طی چند ماه گذشته زمینه پیوستن به شانگ‌های فراهم شده است. در حوزه اوراسیا بسیاری از موانع برداشته شده است. احتمال پیوستن مان به بریکس پلاس تقریبا فراهم است. این یک زمینه گسترده برای حوزه تجارت فراهم می‌کند. آیا برنامه خاصی برای این موضوع در نظر گرفته شده یا چشم اندازی در این حوزه تعریف کرده اید؟
پیمان پاک: اینکه کشور‌ها را برای تجارت اولویت بندی کرده ایم بر مبنای شاخص‌هایی بوده که یکی از آن‌ها معاهده‌ها و تفاهم‌نامه‌های بین‌المللی، منطقه‌ای و دوجانبه است. اتحادیه اوراسیا یک اتحادیه اقتصادی است، اما حوزه شانگ‌های بیشتر جنبه امنیتی و سیاسی دارد. اینکه در فضای اقتصادی با چه سرعتی حرکت کنیم و از فرصت استفاده کنیم یا اینکه در حوزه امنیتی چطور استفاده اقتصادی و تجاری کنیم، جزو برنامه‌های سازمان است. در حوزه شانگ‌های اعزام هیأت‌ها، حضور در نمایشگاه‌ها و برقراری ارتباط تعریف شده تا زمانی که به عضویت دائم در بیاییم، پیش زمینه آماده باشد.
مجری: برای ما که جزو کشورهای تحریمی هستیم، دو موضوع بسیار مهم است. یکی بحث تهاتر است و دیگری دلار زدایی در روابط تجاری یعنی به گونه‌ای سوئیفت را کنار بگذاریم. آیا ما در زمینه تهاتر برنامه خاصی داریم و در این زمینه چه قدر موفق بوده ایم؟
پیمان پاک: این تصور بود که با قطع سوئیف دیگر کاری نمی‌توان کرد. در صورتی که این اصلاً مطرح نیست. بحث تهاتر، رمزارزها، بلاکچین و استفاده از ظرفیت بیمه‌ها مثل صندوق‌های ضمانت صادرات در اولویت سازمان توسعه تجارت قرار گرفت. در گذشته هم تهاتر را داشتیم، اما مختص به معدن بود.
در کنار توسعه تجارت با کشورهای اولویت دار، از زیرساخت‌های کشورهای تحریم شده استفاده می‌کنیم. دولت وظیفه خود می‌داند ابزار‌های حمایتی را در خدمت بخش خصوصی قرار دهد.
مجری: در حوزه صادرات دانش بنیان که طی سال‌های اخیر جهشی در حوزه دانش بنیان در کشور اتفاق افتاده، چه تسهیلاتی قائل شدید؟
پیمان پاک: یکی از بحث‌های اصلی در سازمان توسعه تجارت، حوزه دانش بنیان و دانش بنیان کردن روش‌های توسعه تجارت است. امسال در اختصاص مشوق‌های صادراتی، اولویت با حوزه دانش بنیان است.
مجری: ما در حوزه کشورهای عضو مقاومت مانند لبنان، سوریه و عراق ظرفیت‌های گسترده‌ای داریم. در این حوزه چه کردیم؟
پیمان پاک: کشور عراق که بیشترین سهم تجاری ما را دارد. ۹ میلیارد دلار صادرات به این کشور داشتیم. برنامه توسعه صدور خدمات فنی و مهندسی به این کشور را داریم که بازار ۲۰ میلیارد دلاری دارد.
در حوزه سوریه هماهنگی‌هایی به وجود آمده است. بیشترین تمرکز ما این است که بتوانیم خطوط مشترک در سوریه ایجاد کنیم تا به بازار کشورهای عرب دست پیدا کنیم. در لبنان هم همکاری‌هایی داریم و این امکان را فراهم می‌کنیم که توسعه تجارت تسهیل شود.
مجری: گاهی اوقات در حوزه تجارت خارجی؛ یک فرصت‌های استثنایی مقطعی به وجود می‌آید مثل بازی‌های جام جهانی در قطر. الآن برای ظرفیتی که در یک مقطع خاص پیش می‌آید، تدابیری اندیشیده ایم؟
پیمان پاک: ما رایزن بازرگانی را در قطر مستقر کردیم که مشرف به حوزه تجاری این کشور است. اعزام هیأت تجاری به این کشور را داشتیم و مرکز تجاری در قطر ایجاد کردیم. مقرر شده یک نمایشگاهی برای عرضه کالا‌های ایرانی از ابتدای شهریور تا پایان مهرماه در قطر برگزار شود. شاید نگاه به فروش نداشته باشیم، اما اینکه از ۳۲ ملت افرادی در این کشور حضور دارند، بهترین فرصت برای معرفی ظرفیت‌های ایران به جهان است.
امیر قطر تمایل داشت نمایشگاهی از صنایع خلاق و فرش ایرانی را در این کشور در زمان مسابقات جام جهانی داشته باشیم و زیرساخت‌ها فراهم شده است.
مجری: آیا بین صادر کنندگان رتبه بندی به وجود آمده است؟
پیمان پاک: رتبه بندی صادرکنندگان تا کنون خیلی موفق نبوده چراکه برخی مؤلفه‌ها قابل نرم افزار کردن نبوده است. ما تاکید بر سامانه‌ای شدن رتبه بندی داریم تا زمینه امضا‌های طلایی و رانت از بین برود.
با همکاری که با اتاق بازرگانی داشته ایم، این رتبه بندی سامانه‌ای می‌شود و اقدامات اولیه آن انجام شده است و اتاق‌های استانی یکی یکی به این سامانه متصل می‌شوند.
مجری: بحث سامانه جامع تجارت یا پنجره واحدی که دولت به عنوان یک راهبرد دنبال می‌کنه، در حوزه سازمان توسعه تجارت به کجا رسیده؟
پیمان پاک: مسئولیت سامانه جامع تحارت با معاونت هماهنگی وزارت صمت است. کلیه اقدامات در حوزه مجوز‌های صادراتی و ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت انجام شده و شخص وزیر صمت پیگیری جدی در این بخش دارند تا ارتباط برخط این سامانه با سامانه گمرک هم برقرار شود.
