مناطق ویژه اقتصادی در سراسر جهان از جنبههای مختلفی حائز اهمیت هستند. این مناطق بیشتر در سواحل دریاهای آزاد قرار دارند و به عنوان محلی امن برای جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی محسوب میشوند. چراکه از بک سو، زیرساخت‌های اساسی مانند آب، برق، گاز، راه دسترسی و… در این مناطق برای سرمایه‌گذاران فراهم خواهد شد و از سوی دیگر، سرمایه‌گذاران در این مناطق از معافیت‌های مالیاتی برخوردار هستند و تجارت به آسانی و سرعت بیشتری انجام می‌شود. در کشور ما نیز مناطق ویژه اقتصادی متعددی وجود دارند که در میان آن‌ها، منطقه ویژه لامرد با توجه به موقعیت استراتژیکی و جغرافیایی خاص توانسته است از نظر جذب سرمایه‌گذاری عملکرد مطلوبی را داشته باشد و به محلی مناسب جهت سرمایه‌گذاری تبدیل شود. مجتمع صنایع آلومینیوم جنوب (سالکو) به عنوان پیشرفته‌ترین واحد تولید آلومینیوم در کشور در این منطقه قرار دارد و منطقه ویژه لامرد به نمایندگی از سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو)، برنامه‌های متعددی را برای صنایع پایین‌دستی آلومینیوم در نظر گرفته است. در این راستا، خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» با محمود علی حریم‌کیش، رئیس هیئت مدیره منطقه ویژه اقتصادی لامرد به گفت‌وگو نشسته است که متن کامل آن را در زیر می‌خوانیم:
منطقه ویژه اقتصادی لامرد در خصوص جذب سرمایه‌گذاری و توسعه زیرساخت‌ها چه اقداماتی را در سال ۱۴۰۰ انجام داده است؟
با توجه به شرایط آبی و انرژی موجود در کشور، در اوایل دهه ۱۳۷۰ حاکمیت تصمیم به استقرار صنایع آب‌بر و انرژیبر در استان‌های جنوبی کشور گرفت. بر همین اساس، پس از مطالعات دقیق و کارشناسانه، مناطقی که قابلیت تامین آب و انرژی بیشتری را جهت رفع نیاز صنایع داشتند، تعیین و نیروگاه اتمی بوشهر به منظور تامین برق و خلیج فارس به عنوان منبع تامین آب این صنایع هدف‌گذاری شدند. در همین راستا، لامرد و پارسیان ازجمله مناطقی بودند که در طرح استقرار صنایع انرژیبر در جنوب کشور در کانون توجه سرمایه‌گذاران قرار گرفته و لامرد به عنوان پس کرانه با وسعت هشت هزار و ۵۰۰ هکتار و پارسیان به منظور‌کرانه با وسعت هشت هزار هکتار جهت سرمایه‌گذاری در نظر گرفته شدند.
پس از وقایع سیاسی رخ داده در سال‌های اخیر و خروج آمریکا از برجام، سرمایه‌گذاری خارجی در داخل کشور با چالش‌های بسیاری مواجه شد. بنابراین منطق بر این شد تا توسعه و گسترش صنایع انرژیبر داخلی در سواحل جنوبی کشور به منظور کاهش هزینه‌های تولید و صادارت با سرعت بیشتری پیگیری شود. لامرد، یک منطقه کاملا استراتژیک در جنوب کشور است که از لحاظ ایمنی و پدافند غیرعامل در بهترین شرایط جغرافیایی ممکن قرار دارد و انتقال آب از خلیج فارس به این منطقه چندان هزینه‌بر نیست. همچنین این منطقه از مجاورت با خط لوله سراسری ۵۶ اینچی گاز و شبکه‌های انتقال نیرو بهره‌مند است.
هدف‌گذاری اصلی منطقه ویژه لامرد در سال ۱۴۰۰ توسعه و آماده‌سازی زیرساخت‌های لازم جهت اطمینان خاطر سرمایه‌گذاران بوده و تامین آب و برق مورد نیاز سرمایه‌گذاران، مهم‌ترین دغدغه ما در طی سال جاری بوده است که تمامی اقدامات لازم در این زمینه را انجام داده‌ایم. انتقال آب خلیج فارس به استان فارس با ظرفیت نهایی ۳۷۰ میلیون مترمکعب در سال توسط سرمایه‌گذار بخش خصوصی در حال انجام است. منطقه ویژه اقتصادی لامرد بخشی از این آب را پیش‌خرید کرده است تا ضمن تشویق سرمایه‌گذار انتقال آب و تسریع در عملیات اجرایی پروژه، آسودگی خاطر صنایع و متقاضیان صنعت را از لحاظ تامین آب مورد نیاز خود را تامین کند.
در زمینه تامین برق، طبق تفاهم‌نامه‌ای که میان وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت نیرو به امضا رسیده، وزارت صمت تامین ۱۰ هزار مگاوات برق مورد نیاز صنایع را متقبل شده است. دو هزار مگاوات از این میزان انرژی برق در منطقه ویژه لامرد ایجاد خواهد شد و برنامه‌ریزی‌های لازم جهت تامین برق مورد نیاز مطابق طرح جامع و افق منطقه صورت گرفته است.
در سایر زیرساخت‌ها همچون شبکه‌های توزیع گاز، برق، آب، شریان‌های اصلی و فرعی راه‌ها، هدایت سیلاب و آب‌های سطحی و توسعه فضای سبز منطقه نیز عملیات اجرایی با ارزش حدود ۱۰ هزار میلیارد ریال آغاز شده است. لازم به ذکر است که آغاز عملیات آزادراه لامرد-پارسیان که عملا خط ارتباطی منطقه ویژه لامرد به دریا و بندر خواهد بود، با اعتباری بالغ بر دو هزار میلیارد تومان تعریف شده که این مبلغ قرارداد در استان‌های جنوبی کشور کم‌نظیر است. امسال به لطف خدا توانستیم عملیاتی کردن پروژه‌های مختلف در حوزه زیرساختی را سرعت ببخشیم. همچنین با توجه به ریل‌گذاری صورت گرفته برای مناطق انرژیبر لامرد و پارسیان، پیش‌بیینی می‌کنیم بودجه اختصاص یافته به طرح استقرار صنایع انرژیبر در سواحل جنوبی کشور در سال آینده به پنج هزار میلیارد تومان افزایش یابد.
خیز توسعه‌ای اخیر در منطقه ویژه اقتصادی لامرد، مدیون تلاش‌های گروهی و اراده حاکمیتی است. در این میان، پیگیری ویژه جناب آقای دکتر موسوی، نماینده محترم لامرد و مهر و مجمع نمایندگان استان فارس و توجه اساسی ریاست محترم هیئت عامل ایمیدرو، جناب آقای مهندس جعفری در تشویق و هدایت سرمایه‌گذاران در منطقه ویژه لامرد نقشی اساسی داشته است.
تلاش تمامی اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل منطقه ویژه اقتصادی لامرد بر این است که اجرای پروژه‌های مختلف به بهترین شکل ممکن انجام شود تا در سال ۱۴۰۱ شاهد آماده‌سازی ۶۰ تا ۷۰ درصدی زیرساخت‌های لازم در این منطقه باشیم. هر اقدامی که در حوزه راه، آب، برق و گاز منطقه‌ای مورد نیاز است، توسط ما انجام شده است و امیدوار هستیم در حوزه سرمایه‌گذاری هم اتفاقات خوبی در منطقه لامرد رخ دهد. چراکه سرمایه‌گذاری در مناطق ویژه به پارامترهای مختف منطقه‌ای و بین‌المللی بستگی دارد که پیش‌بینی می‌کنیم با توجه به تعاملات اخیر کشور با سایر کشورهای جهان، استقبال خوبی از منطقه لامرد در زمینه سرمایه‌گذاری به عمل آید. پیش‌بینی ما این است که در سال ۱۴۰۱ شاهد استقرار صنایع مختلفی همچون پتروشیمی، منیزیم و پایین‌دستی آلومینیوم در منطقه ویژه اقتصادی لامرد باشیم و به ماموریت اصلی تعریف شده خود در این منطقه، جامه عمل بپوشانیم.
وضعیت مجتمع صنایع آلومینیوم جنوب را چطور ارزیابی می‌کنید؟
مجتمع صنایع آلومینیوم جنوب در سال جاری به ظرفیت اسمی خود یعنی ۳۰۰ هزار تن رسیده است که امیدوار هستیم با اجرایی شدن فازهای توسعه ای این میزان ظرفیت به ۹۰۰ هزار تن در فازهای دوم و سوم نیز دست یابد. این مجتمع نقش به‌سزایی در اشتغال‌زایی منطقه داشته است و اکنون دو هزار نفر نیروی انسانی فعال در مجموعه مشغول فعالیت هستند. آلومینیوم یک صنعت استراتژیک در داخل کشور بوده که از اهمیت بسیار بالایی در بخش‌های مختلف صنعت برخوردار است. باید توجه ویژه‌ای به صنایع پایین‌دست آلومینیوم داشته باشیم و از خام‌فروشی مواد اولیه این صنعت مهم جلوگیری کنیم. چراکه تولید و صادرات شمش آلومینیوم زمانی به‌صرفه است که به صنایع پایین‌دست آلومینیوم نیز توجه کافی شود. خام‌فروشی شمش آلومینیوم در حالی انجام می‌شود که محصولات آلومینیومی مجددا در قالب ورق‌های آلیاژی یا گریدهای خاص دیگر با چندین برابر قیمت از کشورهای دیگر وارد میشوند. متاسفانه چنین معضلی در کشورهای در حال توسعه دیده می‌شود و در کشورهای پیشرفته صنعتی، اصطلاحی به نام خام‌فروشی وجود ندارد.
مطالعات لازم جهت استقرار صنایع پایین‌دستی آلومینیوم در جوار سالکو توسط مشاوران مجموعه انجام شده و مزیت اصلی این طرح آن است که با توجه به اینکه برخی از این صنایع به مذاب آلومینیوم احتیاج دارند، بنابراین امکان دریافت مذاب به صورت مستقیم از کارخانه فراهم شده است و در حمل‌ونقل آلومینیوم خالص جهت تولید محصول تسریع و صرفه‌جویی خواهد شد.
زیرساخت‌های لازم جهت استقرار صنایع پایین‌دستی آلومینیوم در آلوم‌شهر تا چه میزان فراهم شده است؟
بر اساس طرح تفصیلی تصویب شده منطقه ویژه لامرد، نگاه خاصی به صنایع پایین‌دستی آلومینیوم داریم. بر اساس برنامه زمان‌بندی شده پروژه‌های در درست اجرا، تمام زیرساخت های مورد نیاز صنایع پایین‌دست آلومینیوم تا اواسط سال ۱۴۰۱ فراهم خواهد شد. اقدامات اصلی در حوزه زیرساخت انجام شده است و ما در حال حاضر مشغول فعالیت در بخش شبکه توزیع هستیم و این مهم در سال آینده تکمیل و نهایی می‌شود. لازم به ذکر است که جهت استقرار صنایع در هر نقطه مشخصی، یک دوره ساخت تعریف شده است که معمولا این دوره ساخت یک سال به طول میانجامد. در شرایط فعلی زیرساخت‌های لازم جهت دوره ساخت در منطقه ویژه لامرد فراهم بوده و پیش‌بینی ما این است که تا پایان آن و پیش از آغاز دوره بهره‌برداری صنایع پایین‌دستی آلوم‌شهر، زیرساخت‌های لازم را فراهم کرده باشیم.
با توجه به اینکه سالکو به ظرفیت اسمی تولید خود رسیده است، چه چشم‌انداز صادراتی برای این مجتمع تعریف شده است؟
بخشی از محصولات تولید شده در مجتمع صنایع آلومینیوم جنوب به خارج از کشور صادر می‌شود. از آنجایی که این مجتمع با همکاری یک شرکت چینی احداث شده است، بخشی از محصولات بر اساس توافقنامه طرفین و به عنوان سهم این شرکت به چین صادر می‌شود. در واقع، هدف سالکو ابتدا تامین آلومینیوم مورد نیاز داخل کشور است و در ادامه بخش عمده‌ای از محصولات هم به کشورهای خارجی مانند ترکیه صادر می‌شود.
با توجه به اهمیت مناطق اقتصادی در کشور، انتظار شما از مسئولان چیست؟
حاکمیت، هدف و ماموریت مشخصی را برای مناطق ویژه اقتصادی تعریف کرده است که ما از مسئولان انتظار داریم همکاری لازم را در راستای تحقق اهداف موجود با این مناطق داشته باشند. اراضی که منطقه ویژه اقتصادی لامرد در آن واقع شده است، از نوع اراضی غیر قابل بهره‌برداری جهت توسعه و کشاورزی هستند. بنابراین استقرار صنایع در این مناطق به معنای بیشترین بهره‌وری از خاک و زمین این مناطق است. یعنی اگر استقرار صنایع در موقعیت مناسب خود مانند مناطق ویژه صورت پذیرد، کمتر شاهد آسیب‌های زیست‌محیطی نظیر نابودی زمین‌های کشاورزی و خشک شدن رودخانه‌ها با احداث صنایع مختلف نظیرکارخانجات فولادی خواهیم بود. مسئولان باید نگاه محلی به مناطق ویژه نداشته و باید یک نگاه ملی به این مقوله مهم اقتصادی داشته باشند. طرح استقرار صنایع انرژیبر در سواحل جنوبی کشور می‌تواند زمینه‌ساز اشتغال، تراکم و ماندگاری جمعیت در مناطقی شود که برای تمامیت ارضی کشور دارای اهمیت ویژه و استراتژیک است. توسعه این مناطق ظرفیت بالایی در زمینه اشتغال‌زایی دارند. استقرار صنایع مادر در نواری به فاصله ۵۰ کیلومتری سواحل خلیج فارس و استقرار شهرهای مسکونی در نوار دو کیلومتری این خلیج پر نعمت می‌تواند دژ مستحکمی در جلوگیری از هر تجاوزی از جانب بدخواهان این مرزو بوم شود. چراکه هرگاه صنایع سودآور جهت رفاه زندگی مردمی با غیرت وجود داشته باشد، چشم هر متجاوز و بدخواهی پیش از نگاه کردن و نزدیک شدن به کشور کور خواهد شد. بنابراین ما چاره‌ای جز ایجاد دژی مستحکم متشکل از رفاه عمومی و صنعت سودآور نداریم و منطقه ویژه اقتصادی لامرد همان مکانی بوده که بیشترین شرایط طبیعی کشور در آن فراهم است.
مهم‌ترین چالش‌های شما در منطقه ویژه لامرد چیست؟
نگاه محلی به پروژه‌های ملی، مهم‌ترین چالشی است که ما با آن مواجه هستیم. نگاه نمایندگان مجلس شورای اسلامی به مناطق ویژه اقتصادی باید ملی باشد. به عبارت ساده‌تر، در حال حاضر نماینده منطقه لامرد و مهر در حال پیگیری یک پروژه ملی هستند که تمام ارکان حاکمیت باید در توسعه این منطقه کمک کنند. این اشتباه اساسی است که لامرد در این مسیر تنها شود. بلکه باید کمیسیون انرژی مجلس به طور مستقیم این پروژه‌ها را رصد و گره‌های موجود را باز کند. چراکه پیشرفت مناطق ویژه در هر نقطه‌ای از کشور می‌تواند تاثیر مثبتی بر سایر استان‌ها داشته باشد.
منطقه ویژه لامرد چه اقداماتی در حوزه ایفای مسئولیت‌های اجتماعی انجام داده است؟
تکمیل و بازسازی راه‌های دسترسی به منطقه ویژه لامرد نظیر برنامه‌ریزی جهت دو بانده کردن جاده لامرد-خنج به دلیل حجم تردد وسایل نقلیه سنگین و جلوگیری از خطرات و تصادفات احتمالی با همت سازمان ایمیدرو، یکی از اقدامات مهم ما در حوزه مسئولیت‌های اجتماعی بوده است. تکمیل آزادراه لامرد-پارسیان با همکاری سازمان ایمیدرو در راستای تسهیل در حمل و نقل مواد اولیه صنایع مستقر در منطقه ویژه، از اقدامات دیگر ما در حوزه مسئولیت اجتماعی بوده است. ضمن اینکه اقدامات بسیاری در راستای مقابله با ویروس کرونا در زمان همه‌گیری این ویروس در منطقه ویژه انجام شده است. بسیج تمامی امکانات منطقه در هنگام اتفاقاتی مانند سیل و سایر حوادث غیرمترقبه، کمک در جهت رفع محرومیت در روستاهای همجوار، اولویت استخدام نیروهای بومی در راستای اشتغال‌زایی و اجرای برنامه‌های متنوع فرهنگی در سطح منطقه نیز از دیگر اقدامات منطقه ویژه لامرد در راستای ایفای مسئولیت‌های اجتماعی بوده است.
