افزایش مصرف گاز در فصل زمستان آن هم در بخش خانگی و تجاری قابل پیش‌بینی است. سردی هوا در کنار افزایش تعداد مشترکان گاز در چند سال گذشته باعث شده تا ایرانیان هر سال گاز بیشتری را بسوزانند و این موضوع نیز از چشم تصمیم‌گیران و مسئولان این بخش دور نمانده است.
از همین رو هر ساله تلاش می‌شود تا در کنار افزایش تعداد علمک‌هایی که در گوشه و کنار شهر و روستا نصب می‌شوند، زیرساخت‌های لازم برای افزایش ظرفیت شبکه انتقال گاز نیز فراهم شود.
به طور مثال در سال جاری دو خط لوله سراسری به بهره‌برداری رسید تا ظرفیت شبکه گاز در بخش داخلی و بین‌المللی را توسعه دهد.
با این حال شتاب رشد مصرف در کشور آنچنان بالا گرفته که حتی از پیش‌بینی‌ها نیز جلو زده است و در این میان از آنجا که اولویت دولت، پایداری گازرسانی به بخش خانگی و جلوگیری از قطع گاز در زمستان است، گازرسانی به نیروگاه‌ها و برخی صنایع محدود شده است.
این افزایش مصرف چنان زیاد بوده که انتقاد وزیر نفت را نیز به دنبال داشته و بیژن زنگنه با اشاره به افزایش ۱۵ درصدی مصرف گاز در تهران گفته تنها ۲ درصد این افزایش مصرف مربوط به اشتراکات جدید است.
زنگنه البته با گلایه از این رشد مصرف اعلام کرده که آلودگی هوا به دلیل همین افزایش است زیرا باعث شده تا نیروگاه‌ها و صنایع به ناچار از سوخت مایع مازوت و گازوئیل استفاده کنند.
وی تاکید کرده که افزایش ۱۵ درصدی مصرف کاملاً غیرطبیعی است و هیچ دستگاهی نمی‌تواند هیچ برنامه‌ریزی برای رشد مصرف سالانه داشته باشد.
این افزایش مصرف از کجا ناشی شده است؟
پیشتر مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران به ایرنا گفته بود که مصرف گاز خانگی در مهرماه سال جاری در مقایسه با مهر سال ۹۸، حدود ۳۰ میلیون متر مکعب افزایش داشته که این موضوع بیش از هر چیز مربوط به شیوع کرونا و استفاده بیشتر مردم از آب گرم است.
زنگنه نیز کرونا را یکی از مهمترین دلایل افزایش مصرف گاز در بخش خانگی می‌داند. وزیر نفت گفته که یکی از علل این افزایش باز کردن پنجره‌ها با این تصور است که کرونا خارج می‌شود، در صورتی که باید مردم هم دما را پایین بیاورند و هم از اتلاف انرژی خودداری کنند.
رکوردشکنی پیاپی مصرف مصرف گاز در ایران
با این حال نمی‌توان تمام تقصی رشد مصرف گاز را به گردن کرونا انداخت. شدت مصرف انرژی از سال‌ها قبل در ایران بالا بوده است. این موضوع باعث شده تا مصرف گاز ایران معادل ۵۰ درصد مصرف گاز کل قاره اروپا باشد.
سخنگوی شرکت ملی گاز ایران در گفت و گو با ایرنا، میزان مصرف گاز کل کشور را ۸۴۰ میلیون متر مکعب در روز دانست و گفت: ۶۱۴ میلیون متر مکعب آن در بخش خانگی و تجاری به مصرف می‌رسد.
بالا بودن مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری حکایت از آن دارد که انرژی در ایران به جای هدایت به سمت بخش‌های مولد در بخش غیر مولد به مصرف می رسد. همین موضوع باعث شده تا اگرچه میزان انرژی عرضه شده در ایران با آلمان برابر باشد اما تولید ناخالص داخلی ایران یک ششم آلمان ثبت شود.
از سوی دیگر، آمارها نشان می‌دهد هرچه شدت استفاده از انرژی در کشورهای مختلف از سال ۱۹۹۰ تا کنون کم شده، در ایران افزایش یافته است. اکنون ایران بالاترین شدت مصرف انرژی را در جهان دارد.
شدت مصرف انرژی در ایران سه برابر بالاتر از متوسط شدت انرژی در دنیاست. با این وجود، دولت حجم عظیمی از منابع کشور را صرف پرداخت یارانه انرژی می‌کند.
مجموع یارانه پنهان در حوزه انرژی ۸۹۸ هزار میلیارد تومان است که تنها ۵۴۱ هزار میلیارد تومان از آن برای گاز طبیعی و ۴۳۶ هزار میلیارد تومان متعلق به فرآورده‌های نفتی است.
۷۰ میلیارد دلار یارانه‌ای که می‌سوزد
این موضوع باعث شده تا ایران در کل جهان از نظر پرداخت یارانه‌های پنهان انرژی در رتبه اول قرار گیرد. بر اساس آمار سازمان بین‌المللی انرژی ایران سالانه ۷۰ میلیارد دلار یارانه برای سوخت‌های فسیلی می‌پردازد. بعد از ایران در جایگاه دوم عربستان سعودی و چین قرار دارند که حجم یارانه پنهان سوخت این کشورها، حدود ۴۵ میلیارد دلار است.
«علی مبینی دهکردی» مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت گفته که در فواصل سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۸ شدت شاخص مصرف انرژی در جهان و اکثر این کشورها روند کاهشی داشته، در حالی که این شاخص در کشور ما با رشد همراه بوده است.
مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت شدت انرژی اولیه را معادل نسبت عرضه انرژی اولیه به تولید ناخالص داخلی برشمرد و اظهار کرد: بر اساس آمارهای موجود، در طول دهه اخیر عرضه انرژی اولیه کشور به‌طور متوسط سالانه ۳ درصد رشد داشته و با توجه به رشد ناچیز تولید ناخالص داخلی سبب روند افزایشی شدت مصرف انرژی اولیه شده است. در حالی که شدت مصرف انرژی جهان در طول دهه گذشته روند کاهشی را نشان می‌دهد که این ارقام یک تمرکز تفکر راهبردی بر رشد شتابان اقتصادی (چین) همراه با کاهش شدت مصرف انرژی را به‌خوبی نشان می‌دهد.
مبینی‌دهکردی تصریح کرد: کشور ایران از نظر میزان عرضه انرژی نزدیک به کشور آلمان است، اما شدت انرژی در ایران ۶ برابر آلمان رقم خورده است. میزان تولید ناخالص کشور آلمان با توجه به شاخص برابری قدرت خرید بیش از ۳ برابر و بدون در نظر گرفتن این شاخص ۶ برابر ایران است که نشان می‌دهد مصرف انرژی در ایران در خدمت بخش غیرمولد است.
آمارها نشان می‌دهد در سال ۹۶، میزان مصرف انرژی در ایران رقمی معادل ۶.۳ میلیون بشکه نفت خام در روز بوده است که در صورت تداوم روند کنونی، براساس رشد ۳.۳ درصد در سال پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۱۴۱۰ به رقمی حدود ۸.۳ میلیون بشکه در روز برسد.
از آنجا که سهم گاز در سبد سوخت کشور بسیار بالا است، مصرف روزانه گاز ایران معادل ۴ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه نفت خام برآورد می شود که باید در سال های آینده کاهش پیدا کند در غیر این صورت تا چند سال دیگر ایران به جای صادرات گاز، واردکننده این سوخت خواهد بود.
