صنعت لوازم خانگی بعد از تحریم‌های سال ۱۳۹۷ مسیر جدیدی در پیش گرفت؛ از یک طرف برندهای خارجی اقدام به خروج از کشور کردند و از طرف دیگر دولت سیاست‌هایی را برای افزایش نقش تولیدکنندگان داخلی در تأمین نیاز داخلی به کار گرفت. بعد از گذشت چند سال بسیاری از کارشناسان به عملکرد دولت قبل و به ویژه دولت رئیسی در ارتقا و بهبود این صنعت در این مسیر جدید نمره منفی می‌دهند. «تجارت آنلاین» در گفتگو با احسان فدایی به تحلیل و بررسی شرایط کنونی و آینده صنعت لوازم خانگی پرداخت.
آمارها با واقعیت بازار همخوانی ندارد
«احسان فدایی» کارشناس بازار و صنعت لوازم خانگی در گفتگویی آمار ارائه شده مبنی بر رشد تولید و همچنین صادرات در دولت جدید را مخدوش می‌داند چرا که بر این عقیده است آمارها با واقعیت جامعه و کف بازار همخوانی ندارد. از دید وی سیاست‌گذاری اشتباه دولت قبل در این دولت نیز تداوم پیدا کرد از این جهت که بدون توجه به مؤلفه‌های واقعی بازار، نیاز بازار و شرایط حاکم بر بازار لوازم خانگی ایران که بازاری با قدمت هفتاد ساله است دولت صرفا تلاش کرد با تکیه بر داده‌های کمی افزایش تولید رزومه خود را قوی کند در حالی که واقعیت بازار کاملا جدا از این آمارها حرکت می‌کند.
هر چهار ضلع لوازم خانگی از شرایط کنونی ناراضی هستند
این کارشناس صنعت لوازم خانگی در ادامه می‌افزاید: امروز در بازار لوازم خانگی هر چهار بخش درگیر در این صنعت ناراضی از شرایط کنونی هستند. این چهار بخش شامل: تولیدکننده، توزیع کننده یا فروشنده، مصرف کننده و حتی خود مجموعه‌های دولتی مانند گمرک. وی در خصوص متضرر شدن دولت از این شرایط بر این نکته اذعان می‌کند چون واردات قانونی وجود ندارد و حجم قاچاق و واردات غیرقانونی بسیار بالاست دولت دست‌اش از این بازار کوتاه شده و نمی‌تواند حقوق گمرکی و عوارض را دریافت کند. از طرف دیگر چون واردات قانونی وجود ندارد واردکننده رسمی نیز کاملا از شرایط ناراضی است و نمی تواند درست فعالیت کند.
موانع ارزی؛ چالش اصلی صادرات لوازم خانگی
احسانی فدایی در بخش دیگری از گفتگوی خود به آمارهای اعلام شده صادرات می‌پردازد و می‌گوید این آمارها باید با واقعیت های موجود تطبیق داده شود. از دید وی در همه جای دنیا نه فقط در بخش لوازم خانگی بلکه در همه صنایع انتخاب نهایی مصرف‌کننده بر اساس توصیه‌های اخلاقی و شعارها شکل نمی‌گیرد، بلکه عامل اصلی چیزیست تحت عنوان «مزیت رقابتی». این کارشناس صنعت لوازم خانگی ادامه می‌دهد که مزیت رقابتی دو بخش است: یکی بخش تکنولوژی و کیفیت و دیگری بحث قیمت. قیمت در کشورهایی که شرایط خوبی ندارند اولویت است اما در بخش تکنولوژی کشورهای منطقه انتخاب آزاد دارند و در شرایط تحریمی نیستند و به همین دلیل از مزیت بازار آزاد بهره می‌برند و برندهای معتبر بین‌المللی در آن کشورها حضور دارند. از طرف دیگر این برندها با روش دامپینگ یعنی ارائه قیمت‌های پایین‌تر بازار منطقه را رقابتی کرده و با قیمت مناسب و با تکنولوژی به‌روز محصول خود را ارائه می‌کنند. وی در ادامه به بحث موانع ارزی به عنوان یکی از موانع کلیدی بازار لوازم خانگی اشاره می‌کند و می‌گوید برندهای ایرانی نه تنها مشوق‌های صادراتی ندارند بلکه صادرکنندگان حتی در صورت فروش نمی‌توانند به دلیل تحریم‌های بانکی و «اف ای تی اف» ارز خود دریافت کنند. فدایی در ادامه به یک مانع بزرگ دیگر در این صنعت اشاره می‌کند و می‌گوید: حتی اگر در بهترین حالت ارز صادراتی هم دریافت شود چون ارز باید در داخل با قیمت دولتی به فروش برود صادرات صرفه اقتصادی خود را از دست می‌دهد چرا که تولید با ارز آزاد است اما فروش ارز دریافتی با قیمتی پایین‌تر از بازار. از دید وی این فرایند منطق اقتصادی ندارد و حتی اگر در خوشبینانه‌ترین حالت بازار صادراتی هم وجود داشته باشد و هرچقدر هم تولیدکننده اراده این کار را داشته باشد باز هم در این شرایط کم خواهد آورد. وی همچنین آمارهای مربوط به صادرات را گمراه‌کننده می‌دانند و از دید وی آمارهای صادرات در بهترین حالت شامل به اصطلاح «کالاهای سفید» مانند یخچال، ساید بای ساید، ماشین ظرف‌شویی، تلویزیون و… نیست و آمارها بیشتر شامل فروش بخاری و یا کولر آبی به کشورهای فقیر مانند افغانستان یا بعضا پاکستان و عراق و سوریه … است که صادرات همین محصولات هم در آینده با توجه به تکنولوژی موجود در کشورهای اطراف از یک طرف و محدودیت سوخت و انرژی در کشورهای خاورمیانه جایگاه خود را از دست خواهد داد. فدایی در ادامه عنوان می‌کند ما نه در صادرات موفق هستیم و نه در واردات و نه در اضلاع مختلف این صنعت یعنی تولید، توزیع، مصرف و دولت و هیچکدام شرایط مناسبی در بازار لوازم خانگی ندارند.
مهمترین راهکار برای حل و فصل معضلات لوازم خانگی
این کارشناس صنعت لوازم خانگی در ادامه به آینده این صنعت و هدف‌گذاری رشد تولید و صادرات پرداخت و گفت متاسفانه صرفا یاد گرفتیم که با آمارها بازی کنیم و این تصور را ایجاد می‌کنیم که با ارائه آمارهای کمی عملا به هدف موردنظر رسیدیم، در صورتی که واقعیت موجود آن چیزی هست که در کف بازار و در زندگی مردم مشاهده می‌شود. وی در ادامه گفت: در برنامه توسعه ششم طبق نظر مرکز پژوهش‌های مجلس میزان تحقق تنها ۲۷ درصد بوده آن هم در شرایطی که در دوران برنامه ششم شرایط اقتصادی نسبتا بهتر بود …. وی می‌گوید بدون تردید اگر روال بر مبنای ارائه چنین آمارهایی پیش برود مطمئنا شرایط بهبود نخواهد یافت. احسان فدایی در پایان صحبت‌هایش به مهمترین راهکار حل و فصل معضلات بازار لوازم خانگی اشاره می‌کند و اظهار داشت: تنها اتفاق مثبت که می‌تواند شرایط را تا حدی بهبود ببخشد این است که نقش خودمان را در پازل و مناسبات جهانی بفهمیم و نحوه نقش‌آفرینی خودمان را تعیین کنیم و واقعیت های موجود را بپذیریم. از همه مهمتر اینکه پذیرفتن «اف ای تی اف» به شدت در صنعت و مراودات تجاری ما می‌تواند تا حد زیادی مفید و مؤثر باشد. در حال حاضر حتی معاهداتی که با کشورهای حوزه خلیج فارس امضا شده هیچکدام عملیاتی نمی‌شوند چرا که ایران جز اف ای تی اف نیست و این مسئله برای آنها اهمیت دارد. در کشورهای بزرگ دنیا دولت‌ها اگر تصمیم سیاسی بگیرند بخش خصوصی جدا از تصمیم دولت‌ها عمل می‌کند. مثلا چین در سطح بین الملل در کنار ایران است اما در بحث عملیاتی هیچ کدام از بانک های چینی حاضر به همکاری با ایران نیستند و دولت هم نمی‌توانند به بانک‌ها دستور بدهد.
