تلاش کنیم داروهای دیابت عادلانه و آسان در اختیار بیماران قرار بگیرد

مدیرعامل انجمن دیابت ایران و رئیس هیئت‌مدیره شبکه ملی پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر، می‌گوید: داروهای تزریقی مورد استفاده در دیابت، از جمله انسولین‌ها، تنوع گسترده‌ای پیدا کرده‌اند. در ابتدا انسولین‌های حیوانی تولید شدند، اما بعدها توانستند انسولین انسانی را از میکروارگانیسم‌ها استخراج کنند. تولید این نوع انسولین، به دلیل پیچیدگی فرایند و هزینه بالای تحقیق و توسعه، قیمت تمام‌شده بالایی دارد. هر دارویی که تولید می‌شود، چندین سال تحت پوشش پتنت قرار می‌گیرد. این پتنت به شرکت تولیدکننده اصلی اجازه می‌دهد تا تنها خودش، آن دارو را تولید کند. پس از پایان این دوره، شرکت‌های دیگر می‌توانند مشابه همان دارو را تولید کنند که به آن‌ها اصطلاحاً «بایوسیمیلار» گفته می‌شود. با این حال، بایوسیمیلارها دقیقاً مشابه داروی اصلی نیستند و ممکن است در تأثیرگذاری، حساسیت‌زایی یا مسائل ایمنی با آن تفاوت داشته باشند. همین تفاوت‌ها باعث می‌شود برخی بیماران با مشکلاتی مانند عدم کنترل قند خون مواجه شوند.
مدیرعامل انجمن دیابت ایران تاکید می‌کند: یکی دیگر از چالش‌ها، توزیع محدود این داروهاست. سازمان غذا و دارو، گاهی داروخانه‌های منتخب را برای توزیع این داروها تعیین کرده، اما تعداد این داروخانه‌ها محدود است و همه بیماران دسترسی آسان به آن‌ها ندارند. این موضوع باعث شلوغی، رفت‌وآمدهای غیرضروری و مشکلاتی در کنترل بیماری شده است. همچنین، معمولاً بیماران فقط برای یک ماه انسولین دریافت می‌کنند و این مسئله نیاز به مراجعه مکرر به داروخانه را افزایش می‌دهد. تغییر مداوم نوع انسولین یکی از این مشکلات است. تنوع بالای انسولین‌های تولید داخل و وارداتی، هرچند به ظاهر مزیت محسوب می‌شود، اما گاهی مشکلاتی برای بیماران ایجاد می‌کند. ممکن است داروخانه نوعی از انسولین را که پزشک تجویز کرده، نداشته باشد و بیمار مجبور به استفاده از برند دیگری شود. این تغییرات مکرر می‌تواند تنظیم قند خون بیماران را مختل کند.
دکتر نیکوسخن به عدم هماهنگی در توزیع دارو اشاره کرده و ادامه می‌دهد: سیستم توزیع انسولین در شهرهای مختلف با مشکلات زیادی مواجه است. در تهران، بسیاری از مسائل تا حدی حل شده‌اند، اما در شهرستان‌ها همچنان شاهد توزیع سلیقه‌ای دارو هستیم. بیماران گاهی مجبورند برای تهیه انسولین به استان‌های دیگر سفر کنند. استفاده غیرمجاز از داروها، چالش دیگر در این بخش است. برخی داروهای دیابت، مانند هورمون‌های روده ای که در درمان دیابت کاربرد دارند، به‌طور نادرست برای اهدافی مثل کاهش وزن استفاده می‌شوند. این سوءاستفاده می‌تواند تبعات خطرناکی داشته باشد.
دکتر نیکوسخن پیشنهاد‌هایی برای بهبود شرایط ارائه داده و می‌افزاید: ایجاد سیستم ثبت ملی بیماران دیابتی، راهی برای حل این معضل است. هر بیمار مشخصاً به یک داروخانه در محل زندگی خود ارجاع شود تا انسولین یا هورمون مورد نیاز خود را دریافت کند.
او به افزایش تعداد داروخانه‌های منتخب برای کاهش تجمع بیماران اشاره می‌کند و می‌گوید: ارائه سهمیه سه‌ماهه انسولین به‌جای سهمیه ماهیانه، برگزاری جلسات مشترک میان وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو، شرکت‌های تولیدکننده و واردکننده و انجمن‌های دیابت برای هماهنگی بهتر در توزیع دارو و نظارت بیشتر بر تجویز و مصرف داروها برای جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی راه‌هایی است که می‌تواند در حل این مشکلات چاره‌ساز باشد. ما باید تلاش کنیم انسولین و سایر داروهای دیابت به‌صورت عادلانه و آسان در اختیار بیماران قرار بگیرند. مشکلات فعلی در توزیع و تغییرات مکرر داروها، سلامت بیماران را به خطر می‌اندازد و هزینه‌های درمان را افزایش می‌دهد.
محدودیت در توزیع داروهای برند برداشته شود
دکتر سعید کلباسی، رئیس انجمن دیابت ایران می‌گوید: تحریم‌ها دسترسی ما را به داروهای روز دنیا در حوزه دیابت محدود کرد. این در حالی است که بسیاری از بیماران برای کنترل بیماری خود نیاز به ادامه مصرف انسولین‌ها و داروهای برند اصلی دارند.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی و رئیس انجمن دیابت ایران، می‌گوید: یکی از مشکلات اصلی در خصوص داروهای دیابت، محدودیت‌هایی است که پس از دوران کرونا و تحریم‌های اقتصادی ایجاد شده است. تا چند سال پیش، بهترین داروهای دنیا در دسترس و تمامی داروهای شرکت‌های بزرگ تولید‌کننده داروهای دیابت در دسترس ما بود. اما با شیوع کرونا و تحریم‌ها، شرایط تغییر کرد و داروها دیگر به راحتی در دسترس مردم قرار نگرفت.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی تاکید می‌کند: یکی از مشکلات خاص در زمینه انسولین‌، تولید انسولین‌های بایوسیمیلار در ایران است. این انسولین‌ها که مشابه برندهای اصلی هستند، در برخی موارد به‌ویژه برای بیماران دیابتی نوع ۱، ممکن است اثرگذاری مطلوب نداشته باشند و این موضوع باعث نوسان شدید در کنترل قند خون بیماران می‌شود. به‌ویژه برای کودکان و نوجوانان مبتلا به دیابت نوع ۱، تغییر از انسولین‌های اصلی به بایوسیمیلار، زمان زیادی نیاز دارد تا اثرات مورد نظر حاصل شود.
او خاطرنشان می‌کند: برای برخی از بیماران، نیاز به ادامه مصرف انسولین‌های برند اصلی داریم. این را هم باید تاکید کنیم که در کنار این انسولین‌ها، داروهای جدید مانند نسل جدید جی ال ‌پی وان رسپتور آگونیست‌ها (GLP-1) که در اروپا و کشورهای همسایه به بازار وارد شده‌اند، هنوز در ایران به‌طور رسمی وارد نشده‌اند، در حالی که این داروها برای کنترل قند خون و کاهش وزن بسیار مؤثر هستند.
دکتر کلباسی گفت: خواهش ما از وزارت بهداشت این است که محدودیت‌ها برای شرکت‌های تولیدکننده برندهای اصلی، کاهش یابد و اجازه داده شود که این داروها در بازار ایران در دسترس قرار گیرد. در واقع این داروها که در همه دنیا توزیع می‌شود باید به‌راحتی وارد بازار شوند و دسترسی بیماران به آن‌ها تسهیل یابد.
دکتر کلباسی در خصوص همکاری دولت و انجمن دیابت با تولیدکنندگان برای تسهیل دسترسی به دارو می گوید: هدف ما، کمک به جامعه دیابتی و پیشگیری از عوارض بیماری دیابت است. چرا که هزینه‌های هنگفتی که در صورت عدم پیشگیری از عوارض دیابت، بر دوش وزارت بهداشت و بیمه‌ها قرار می‌گیرد، بسیار بیشتر از هزینه حمایت از واردات و تولید این داروها است و این نشان‌دهنده اهمیت دسترسی به داروهای موثر است.
او می‌گوید: برای حل این مشکل، پیشنهاد می‌کنیم که یک کمیته مشورتی ده‌نفره شامل اساتید دانشگاه‌های معتبر، انجمن دیابت ایران و شرکت‌های تولیدکننده داخلی، تشکیل شود. این کمیته می‌تواند هر ماه با همکاری سازمان غذا و دارو برای بررسی مسائل و رفع مشکلات دارویی در زمینه دیابت، جلساتی برگزار کند. این اقدام می‌تواند از بروز مشکلاتی مانند خرید داروهای با قیمت‌های چندبرابری جلوگیری کند و باعث اطمینان بیماران از کیفیت داروها شود.
به اعتقاد او با همکاری نزدیک بین دولت، تولیدکنندگان داخلی و انجمن‌های دیابت، می‌توان دسترسی به داروها را برای بیماران تسهیل کرد و از عوارض جدی بیماری دیابت جلوگیری کرد. همچنین، دسترسی به داروهای جدید مانند جی ال ‌پی وان‌ها که در حال حاضر در بسیاری از کشورهای دنیا در حال استفاده هستند، می‌تواند تأثیرات مثبت فراوانی در کنترل بیماری دیابت و کاهش عوارض آن داشته باشد.