پژوهشکده بیمه میزبان نشست تخصصی مدیران عامل صنعت بیمه با مدیران ارشد دانشگاه‌ها و موسسات بیمه، تکافل و مالی اسلامی کشور مالزی

به گزارش تجارت آوا به نقل از روابط عمومی و امور بین‌الملل پژوهشکده بیمه، این دیدار صبح روز شنبه ۱۱ آذر ۱۴۰۲ با حضور دکتر عسگری رئیس پژوهشکده بیمه و رئیس سی‌امین همایش ملی و یازدهمین همایش بین‌المللی بیمه و توسعه، آقای محمد رادزوان مدیرعامل انجمن تکافل مالزی، پرفسور دکتر عایشه مونیزا استادتمام دانشگاه اینسیف مالزی، پرفسور دکتر فوزیلا صالح استادتمام دانشکده کسب‌و‌کار و مدیریت دانشگاه سلطان زین‌العابدین مالزی، دکتر انورالله پیچای دانشیار دانشکده مدیریت دانشگاه علوم مالزی، خانم یوسانی یوسف رئیس شورای شریعت شرکت تکافل پرودنشال BSN مالزی، خانم کورین اِولین هور معاون رئیس انجمن تکافل مالزی، دکتر محمد رفیق‌خان مشاور شرکت آلیانز مالزی و مدیران عامل شرکت‌های بیمه از جمله مهندس حسن شریفی مدیرعامل شرکت بیمه ایران، دکتر مسعود بادین مدیر عامل شرکت بیمه آسیا، دکتر رضا جعفری مدیر عامل شرکت بیمه دانا، دکتر ابراهیم کاردگر مدیر عامل شرکت بیمه ما، آقای غلامرضا عزیزی عضو هیات مدیره و قائم مقام مدیر عامل شرکت بیمه البرز، دکتر مهران رضوانی مدیر عامل شرکت بیمه تجارت‌نو، مهندس علی مختاری معاون فنی بیمه کوثر و مهندس علی به‌نژاد معاون فنی و بیمه‌گری شرکت بیمه اتکایی امین در محل پژوهشکده بیمه برگزار گردید.
رئیس پژوهشکده بیمه پس از خوشامدگویی و ابراز خرسندی از حضور مدیران ارشد دانشگاه‌ها و موسسات بیمه، تکافل و مالی اسلامی مالزی برای اولین بار در ایران، به بیان سوابق و تجارب میهمانان از کشور مالزی در زمینه مالی اسلامی و تکافل پرداخت و افزود، با تلاش و پیگیری مستمر پژوهشکده بیمه در راستای فراهم‌سازی زمینه ارائه محصولات تکافل در کشور، تا کنون ۹ شرکت بیمه اعم از شرکت بیمه ایران به عنوان تنها شرکت بیمه دولتی با سهم بازار بیش از یک‌سوم و یک شرکت بیمه اتکایی، مجوز راه‌اندازی تکافل را دریافت نموده‌اند که مدیران عامل و معاونین آن‌ها در این نشست حضور دارند.
دکتر عسگری هدف از برگزاری این جلسه را آشنایی بیشتر فعالان صنعت بیمه به ویژه شرکت‌های بیمه متقاضی عرضه تکافل با صاحبنظران و فعالان صنعت بیمه و تکافل مالزی و بحث تبادل نظر در خصوص نحوه همکاری در زمینه تاسیس اولین شرکت تخصصی تکافل در ایران اعلام و خاطرنشان کرد، انجمن تکافل مالزی، دانشگاه اینسیف مالزی و شرکت آلیانز مالزی در جلسات پیشین با پژوهشکده بیمه که به میزبانی این مراکز در کوالالامپور برگزار شده است آمادگی کامل خود را برای همکاری با صنعت بیمه ایران اعلام داشته‌اند و امیدواریم در این نشست نیز به نتایج خوبی درخصوص همکاری‌های آتی با صنعت بیمه و تکافل مالزی دست یابیم.
در خلال بخش‌های مختلف این نشست که نزدیک به چهار ساعت به طول انجامید، مدیران عامل شرکت‌های بیمه ایران با ارائه توضیحاتی در زمینه مراحل راه اندازی تکافل در شرکت‌های تحت مدیریت خود، سوالاتی را پیرامون چرایی و چگونگی ورود مالزی به صنعت تکافل، تعداد شرکت‌های تکافل عمومی، تکافل خانواده و تکافل اتکایی فعال در کشور مالزی، میزان و نحوه تاثیر تکافل در رشد پرتفوی صنعت بیمه مالزی، امکان انتقال ریسک‌های تحت پوشش تکافل در ایران به صنعت تکافل مالزی از طریق تکافل اتکایی، تکافل اتکایی مجدد، اولین رشته‌های تکافل ارائه شده در مالزی، شیوه جذب حق‌ اشتراک و نحوه فعالیت صندوق‌های تکافل، میزان و چگونگی حمایت بانک‌های دولتی مالزی از تکافل، نحوه مدیریت صندوق سرمایه‌گذاری و صندوق ریسک در ساختار تکافل، زمینه‌های سرمایه‌گذاری وجوه صندوق سرمایه‌گذاری، میزان و نهاد نعیین کننده حق‌الزحمه وکاله، الگوی اجرایی مناسب برای ارائه تکافل در ایران، تفاوت‌های بیمه رایج و تکافل از منظر مدیریت ریسک و بیم‌سنجی، توجیه اقتصادی تکافل با توجه به تجربه بلند مدت کشور مالزی در این زمینه، فرصت‌ها و تهدیدهای آتی تکافل، شیوه افزایش ضریب نفوذ بیمه به واسطه تکافل، محصولات تکافل قابل ارائه برای اقشار کم درآمد جامعه، الگوی مورد استفاده در مالزی برای پایداری صندوق تکافل، پیش‌بینی روند تکافل در اقتصادهای نوظهور در آینده و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان در این زمینه، تجربه کشور مالزی در مواجهه با چالش‌های سال‌های ابتدایی راه‌اندازی تکافل، شیوه محاسبه و نرخ‌ها، نحوه تشویق و ترغیب مردم به مشارکت بیشتر در خرید پوشش‌های تکافل، وضعیت قرادادهای اتکایی مازاد سرمایه در تکافل، مطرح و راهکارهای تخصصی مدیران ارشد دانشگاه‌ها و موسسات بیمه، تکافل و مالی اسلامی مالزی را دریافت نمودند.
در این دیدار آقای محمد رادزوان مدیرعامل انجمن تکافل مالزی تصریح کرد، این سومین دیدار با رئیس پژوهشکده بیمه است. اولین دیدار به میزبانی انجمن مالزی در کوالالامپور برگزار شد که طی آن تفاهم‌نامه همکاری با پژوهشکده بیمه منعقد و اشتراک دانش میان دو مرکز آغاز گردید. همچنین بحث و تبادل نظر در خصوص چگونگی بهره‌برداری از چارچوب عملیاتی تکافل مالزی در راستای کمک به صنعت بیمه ایران برای راه اندازی تکافل انجام پذیرفت. در دومین دیدار با پژوهشکده بیمه که با حضور مدیران عامل شرکت‌های تکافل و موسسات مالی پیشرفته مالزیایی برگزار شد چهارچوب عملیاتی تکافل مالزی توسط مدیران عامل ارائه شد. در سال جاری نیز در نظر داریم ظرفیت همکاری‌های موجود برای همکاری مشترک را تبیین نماییم و امیدواریم که بتوانیم بهترین همکاری را با پژوهشکده بیمه داشته باشیم. خرسندیم که در جمع مدیران ارشد صنعت بیمه ایران هستیم و خشنودیم که دولت ایران نیز عزم راه‌اندازی تکافل را نموده است. انجمن تکافل مالزی که اکنون چهل و یک سال از تاسیس آن می‌گذرد، در طول سال‌های فعالیت خود تجربیات مختلفی را کسب نموده است و آمادگی کامل داریم تا ضمن به اشتراک‌گذاری کلیه این تجربیات با پژوهشکده بیمه، ظرفیت‌های موجود در صنعت بیمه ایران که در بهبود عملکرد صنعت بیمه و تکافل مالزی موثر خواهد بود را شناسایی و بهره‌برداری نماییم.
آقای محمد رادزوان با ارائه توضیحاتی در خصوص فرایند اجرایی سازی تکافل در مالزی اظهار داشت؛ مهمترین مراحل عرضه محصولات تکافلی شامل آغاز، اجرا و توسعه و پیشرفت تکافل در مالزی بوده است و تجربیات حاصل در این مسیر قدم به قدم به آن اضافه شده است. با توجه به سابقه فعالیت ۲۰ ساله خود در مدیریت ریسک، هیچ تفاوتی میان بیمه رایج و تکافل از منظر مدیریت ریسک و بیم‌سنجی وجود ندارد و تنها مدیریت صندوق‌ها در تکافل باید مطابق با شریعت اسلامی باشد.
مدیرعامل انجمن تکافل مالزی تصریح کرد؛ اکثر شرکت‌های فعال در مالزی شرکت‌های محلی هستند اما برخی شرکت‌های مالزی در پاکستان و کویت نیز در حال فعالیت هستند، شرکت تکافل اتیکای مالزی با کشور اندونزی همکاری دارد، همچنین بانک الجزیره نیز به عنوان یک نهاد سعودی، با شرکت تکافل ملی مالزی در حال فعالیت مشترک می‌باشد.
آقای محمد رادوزان دولت‌های جدید و موضوع رقابت در بازار، تعیین میزان حق وکالت و ریسک عدم تطابق عملیات تکافل با شریعت را به عنوان مهمترین تهدیدهای موجود در تکافل برشمرد و خاطرنشان کرد؛ از جمله فرصت‌های موجود در تکافل در مالزی نیز وجود نظام اسلامی است که انواع ابزارهای مالی اسلامی موجود در این نظام می‌توانند به پیشرفت تکافل کمک نمایند. علاوه بر این، پایداری بیشتر تکافل نسبت به بیمه‌های رایج نیز نوعی فرصت محسوب می‌شود. وی افزایش آگاهی جامعه نسبت به تکافل را راهکاری برای افزایش ضریب نفوذ بیمه به واسطه تکافل دانست و اعلام کرد دولت مالزی مشوق‌هایی را برای ترغیب افراد جامعه به سمت تکافل در نظر گرفته است.
وی همچنین افزود، در ابتدای راه‌اندازی تکافل ۳ شرکت “تکافل مالزی”، “تکافل ملی” و “تکافل اخلاص” تاسیس شدند که به ترتیب بر اساس الگوهای مضاربه، مضاربه-وکالت تعدیل شده و وکالت فعالیت می کردند. پس از آن بانک نگارا، چارچوبی را ارائه کرد که در آن الگوی وکالت برای عملیات تکافل پیشنهاد شده بود اما استفاده از الگوی مضاربه برای بخش سرمایه‌گذاری و صندوق سرمایه گذاری نیز بلامانع ذکر گردیده بود. در زمینه فرهنگ‌سازی عمومی تکافل نیز در ۲ سال اخیر تلاش شده است تا‌ ضمن معرفی مزایای ارزشمند تکافل، مقایسه پذیری بیمه‌های رایج و تکافل افزایش یابد و اقدامات موثری نیز در راستای مشهود کردن و آگاهی بخشیدن به آحاد جامعه نسبت به تکافل انجام پذیرفته است.
مدیرعامل انجمن تکافل مالزی تاکید کرد، اگرچه در برخی موارد وجوه حاصل از زکات و صدقات برای کمک به صندوق‌های تکافل مورد استفاده قرار می‌گیرند اما روح تعاون و برادری موجود میان مشترکین در صندوق‌های تکافل مانع از کسری آن‌ها می‌شود به طوری که در زمان بحران‌های مالی سال‌های ۱۹۹۷ و ۲۰۰۸ ، موسسات تکافلی به سبب عدم استفاده از اهرم‌های سوداگرانه با کمترین آسیب مواجه شدند.
دکتر محمد رفیق‌خان مشاور شرکت آلیانز مالزی در این نشست اعلام کرد، بانک مرکزی مالزی که وظیفه رصد تکافل در این کشور را بر عهده دارد، امکان پذیرش تکافل اتکایی از سوی ایران را بررسی خواهد کرد. وی در ادامه خاطرنشان کرد؛ در طی ارائه محصولات تکافل با دو الگوی وکالت و مضاربه، چالش‌های اجرایی در عملیات بیمه‌گری شناسایی و الگوی وکالت به سبب برتری نسبت به الگوی مضاربه ارجحیت یافت. پس از آن برای شرکت‌هایی که بر مبنای وکالت عمل می‌کردند مجوزهای جدیدی صادر شد. در واقع آغاز کار در قالب ارائه مجوز وکالت بوده و دو بانک دولتی نیز این مجوز را حمایت کردند.
در مالزی ۱۸+۱ شرکت تکافل فعالیت دارند که آخرین شرکت اخیرا به انجمن تکافل مالزی ملحق شده است. از میان این تعداد ۱۱ شرکت تکافل خانواده، چهار شرکت تکافل عمومی و چهار تکافل اتکایی می‌باشند.
دکتر محمد رفیق‌خان ضمن تشریح قوانین و مقررات مالزی در حوزه تکافل تصریح کرد؛ تلاش بر این بوده است که در شرکت‌های تکافل پایداری مالی داشته باشیم و به همین دلیل در مواقع کمبود و کسری از صندوق سهامداران کمک گرفته می‌شود. دولت نیز تنها به صورت غیر مستقیم و در قالب فراهم کردن محیط برای ارائه تکافل شرایطی فراهم کرده است تا تکافل در مالزی نسبت به بیمه‌های رایج ارجحیت داشته باشد. دولت وام‌هایی را در مواقع کسری به شرکت‌های تکافل اعطا کرده است و به همین دلیل است که شرکت‌های تکافل محصولات بهتری را نسبت به بیمه رایج ارائه می‌کنند که در همایش بیمه و توسعه ۱۴۰۲ جزئیات دقیقی از چگونگی عملیاتی‌سازی تکافل در ایران در قالب کارگاه آموزشی ارائه خواهد شد.
دکتر محمد رفیق خان با تاکید بر تفاوت‌های موجود میان چارچوب‌های قانون مالی ایران و مالزی خاطرنشان کرد، بر اساس قانون تکافل بانک نگارای مالزی هر شرکتی می‌بایست شورای شرعی مختص خود را داشته باشد که معمولاً ۹ نفر یا بیشتر عضو دارد و موارد سرمایه‌گذاری وجوه صندوق سرمایه‌گذاری را تعیین می‌نماید. میزان حق الزحمه وکالت نیز توسط شرکت‌های تکافل و بسته به نوع محصولات تعیین می‌شود.
وی تصریح کرد، چارچوب تکافل در کشور مالزی متشکل از صندوق سهامداران و صندوق مشارکت کنندگان است و مطابق با قانون تکافل مالزی، جداسازی تکافل خانواده و تکافل عمومی الزامی است و هر صندوق نیز تجارب عملیاتی خاص خود را دارد.
پس از آن پرفسور دکتر فوزیلا صالح استادتمام دانشکده کسب‌و‌کار و مدیریت دانشگاه سلطان زین‌العابدین مالزی با ابراز خرسندی از حضور در جمع فعالان صنعت بیمه ایران به تشریح چرایی حرکت مالزی به سمت اجرایی سازی تکافل در این کشور پرداخت و گفت: “اولین دلیل برای آغاز حرکت به سوی تکافل راه‌اندازی هاب اسلامی در مالزی بود. مالزی دارای ۱۴ استان می‌باشد که بخش اعظم ساکنان آن‌ها را مسلمانان تشکیل می‌دهند و همچنین فتوای ملی مبنی بر عدم سازگاری بیمه‌های رایج مالزی با اصول فقهی صادر گردید. بر این اساس در ابتدا پنجره تکافل و پس از آن شرکت‌های تکافل خصوصی و دولتی در مالزی راه اندازی شد و افکار عمومی در طول زمان به این نتیجه رسیدند که گزینه اسلامی دیگری برای پوشش ریسک‌های موجود در دسترس دارند که مزایای بیشتری نیز نسبت به بیمه متعارف خواهد داشت.”
پرفسور دکتر فوزیلا صالح افزود، صاحبان هر دو صندوق ریسک و صندوق سرمایه‌گذاری در تکافل مشارکت کنندگان هستند. وجوه صندوق ریسک برای پرداخت خسارت و در زمینه‌های دارای قابلیت نقد شوندگی بالا سرمایه‌گذاری می‌شود. وجوه صندوق سرمایه‌گذاری نیز که مربوط به پوشش‌های بلندمدت مانند تکافل خانواده می‌باشد،  بر اساس اشتهای ریسک صندوق سرمایه‌گذاری در صندوق سهام، صکوک، صندوق‌های درآمد ثابت و سایر صندوق‌ها سرمایه‌گذاری می‌شود.
خانم یوسانی یوسف رئیس شورای شریعت شرکت تکافل پرودنشال BSN مالزی نیز با قدردانی از پژوهشکده بیمه برای دعوت به همایش بیمه و توسعه ۱۴۰۲، به مقایسه شرایط اقتصادی و اجتماعی ایران و مالزی پرداخت و خاطرنشان کرد؛ با توجه به شرایط حاکم در ایران به نظر می‌رسد که مدل وکالت وقف برای صنعت بیمه ایران مناسب‌تر باشد.
وی با تاکید بر اهمیت تامین مالی جمعی یادآور شد بخشی از حق بیمه دریافتی در تکافل را می‌توان برای کمک به اقشار کم برخوردار جامعه مورد استفاده قرار داد و ارائه تکافل خرد و محصولات مرتبط در این زمینه نیز راهکاری برای بهبود معیشت اقشار ضعیف خواهد بود.
رئیس شورای شریعت شرکت تکافل پرودنشال BSN مالزی بیان کرد، در مالزی بحث‌های مالی اسلامی و بیمه‌های معمولی به صورت موازی با هم پیش رفته است و بخش دولتی بیشتر در حوزه قوانین و مقررات همکاری داشته است. در مالزی همچنین صندوق‌های بازنشستگی، بیمه شخص ثالث خودرو و موتورسیکلت اجباری هستند. دولت مالزی تمایل بیشتری به ارائه پوشش‌های بیمه‌ای در قالب تکافل دارد و مسیر حرکت به سمت تکافل با اعطای وام توسط دولت هموار شده است.
پس از آن پرفسور دکتر عایشه مونیزا استادتمام دانشگاه اینسیف مالزی افزود، در خصوص ابزارها و محل سرمایه‌گذاری وجوه صندوق سرمایه‌گذاری می‌توان از ظرفیت بازار پول، بازار سرمایه و بازار سهام استفاده کرد و توصیه می‌شود که مجموعه‌ای از این ابزارها در عملیات تکافل در کشور ایران در نظر گرفته شود.
وی تصریح کرد هر کسب و کاری نیازمند صرف مدت زمان معین برای رسیدن به سوددهی است و یک قانون کلی وجود دارد که بر اساس آن، سوددهی در مدت شش سال پس از تاسیس شرکت محقق خواهد شد. اما در مالزی برخی از شرکت‌های تکافل طی سه سال و برخی نیز در طی یک سال به سوددهی رسیدند.آنچه که در سال‌های ابتدایی ارائه تکافل اهمیت دارد استفاده موثر از سرمایه است. چنانکه پذیرش حجم بالایی از ریسک در سال‌های ابتدایی بسیار خطرناک است و پذیرش میزان محدود ریسک نیز به دلیل وجود تعداد زیادی از شرکت‌های تکافل که ملزم به رقابت با آن‌ها هستید منطقی نمی‌باشد. پس لازم است که مناسب با شرایط صنعت تکافل کشور، حد معقولی از ریسک را پذیرش نمایید. البته در مالزی دستورالعمل پذیرش ریسک نیز وجود دارد که شرکت‌ها بر اساس آن عمل می‌کنند. تکافل در سال‌های ابتدایی هزینه‌های اداری بالایی دارد. اما از لحاظ حسابداری بحث حساب‌های دریافتنی در ترازنامه به ویژه برای محصولات بلند مدت مانند تکافل خانواده مشکلی ایجاد نمی‌کند چراکه این هزینه ها در سال‌های آتی جبران خواهد شد.
دکتر انورالله پیچای دانشیار دانشکده مدیریت دانشگاه علوم مالزی نیز پس از تشکر از پژوهشکده بیمه برای برنامه‌ریزی این دیدار افزود، دانشگاه علوم مالزی به دنبال توسعه تعاملات میان صنعت و دانشگاه است تا به این وسیله بتواند تکافل را توسعه دهد. ماموریت ما انتشار مقالات علمی در مجلات معتبر دنیا به منظور اشاعه تکافل در میان سایر ملت‌های دنیا اعم مسلمان و غیر مسلمان می‌باشد. همچنین دوره‌های آموزشی تکافل در دانشگاه علوم مالزی ارائه می‌گردد.
دکتر انورالله پیچای با تاکید بر لزوم تفکیک چالش‌های مطرح شده در حوزه تکافل شامل چالش‌های فنی و چالش‌های مربوط به تحقیقات آکادمیک افزود؛ با توجه به تاکید وزارت اقتصاد مالزی مبنی بر ورود زکات و وقف به حوزه تکافل، نیازمند نوآوری در ابزارها هستیم تا به این وسیله اقشار ضعیف و دارای استطاعت کمتر نیز بتوانند محصولات تکافل را خریداری نمایند. بنابراین یکی از وظایف دانشگاه علوم مالزی این است که ارتباط موثری میان موسسات فعال در حوزه وقف و زکات و بخش تکافل مالزی برقرار نماید.
دکتر عسگری در بخش پایانی این نشست با قدردانی از حضور میهمانان داخلی و خارجی، به انعقاد تفاهم‌نامه همکاری مشترک میان پنج شرکت بیمه ایرانی و شرکت تکافل عقیله سوریه با سهم ۶۰درصدی شرکت‌های بیمه ایرانی سهم ۴۰درصدی کشور میزبان اشاره و ابراز امیدواری کرد که در آینده نزدیک دومین تفاهم‌نامه همکاری مشترک صنعت بیمه ایران با فعالان حوزه تکافل ومالی اسلامی دنیا با کشور مالزی منعقد کردد.
دکتر عسگری با قدردانی از متخصصین حوزه بیمه، تکافل و مالی اسلامی مالزی برای حضور در سی‌امین همایش ملی و یازدهمین همایش بین‌المللی بیمه و توسعه با موضوع «تکامل زیست بوم صنعت بیمه (تکافل، حکمرانی، فناوری‌های نوین)» به برگزاری ۲ پنل تخصصی بین‌المللی و ارائه ۱۴ مقاله علمی توسط صاحب‌نظرانی از کشورهای مالزی، اندونزی، پاکستان، ترکیه و انگلستان اشاره و ابراز امیدواری کرد در دیدارهای آینده و بازدید از صنعت بیمه و تکافل مالزی بتوانیم همکاران فعال صنعت بیمه ایران رو به این کشور اعزام نماییم.
رئیس پژوهشکده بیمه این نشست را بسیار مثمر ثمر و در سطح بالا برشمرد و تاکید کرد این دیدارها آغاز راه است و تعاملات با صنعت بیمه و تکافل مالزی به عنوان کشوری پیشرو در این زمینه، در قالب همکاری‌های آموزشی و پژوهشی تا زمان تاسیس اولین شرکت تخصصی تکافل در ایران ادامه خواهد داشت.