با آغاز معاملات مناقصه در بورس کالا، در کنار اطلاعیه عرضه کالاها که به روش مزایده و رقابت خریداران انجام می شود، اطلاعیه مناقصه نیز منتشر خواهد شد که در این اطلاعیه، خریدار اعلام خواهد کرد تمایل به خرید چه کالایی و با چه مشخصاتی را دارد؛ به این ترتیب شرکت هایی که برای عرضه کالای مورد نظر در بورس پذیرش شده اند می توانند در مناقصه شرکت کنند؛ برنده مناقصه شرکتی خواهد بود که حاضر به فروش کالا با قیمت پایین تری به خریدار باشد.
جواد فلاح مدیر مطالعات اقتصادی و سنجش ریسک بورس کالای ایران در ابتدای این گفت و گو به ماده ۱۷ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید اشاره کرد و به «کالاخبر» گفت: براساس این ماده قانونی، خرید و فروش کالاهای پذیرفته شده در بورس‌های کالایی که با رعایت مقررات حاکم بر آن بورس‌ها مورد دادوستد قرار می‌گیرند، توسط وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، نهادها و دستگاه‌های دولتی و عمومی و دستگاه‌های اجرائی نیاز به برگزاری مناقصه یا مزایده و تشریفات مربوط به آن ها را ندارند.
فلاح ادامه داد: در حوزه معاملات فیزیکی، روشی که تا به امروز در بورس کالای ایران استفاده شده مبتنی بر روش مزایده بوده است؛ به طوریکه در روش مزایده، تولیدکنندگان محصول خود را برای فروش در بورس کالا عرضه می کنند و خریداری که بالاترین قیمت را سفارش دهد، برنده مزایده شناخته می شود اما در روش مناقصه عکس این اتفاق در تالار معاملات رقم می خورد.
تصویب شورای عالی بورس
مدیر مطالعات اقتصادی و سنجش ریسک بورس کالای ایران در ادامه به پیگیری های بورس کالا برای راه اندازی معاملات به روش مناقصه اشاره کرد و گفت: همان اندازه که بخش های عمومی در کشور مزایده برگزار می کنند، به همان میزان برگزارکننده مناقصه نیز هستند. بر همین اساس بورس کالا پیش نویس دستورالعمل مناقصات را تدوین و به سازمان بورس ارائه داد که سازمان بورس پس از انجام بررسی ها، پیش نویس را به شورای عالی بورس ارسال کرد و در نهایت دستورالعمل معاملات مناقصه در شورای عالی بورس به تصویب رسید.
وی با بیان اینکه پس از این اقدامات، راه برای معاملات مناقصه در بورس کالا باز شد، اظهار داشت: در همین راستا بورس کالای ایران سامانه های معاملاتی و فرآیندهای معاملاتی روش مناقصه را ایجاد کرد و امروز زیرساخت های انجام معاملات به روش مناقصه در بورس کالا مهیا شده است.
توانیر آغازگر معاملات مناقصه
فلاح اعلام کرد: با مذاکرات انجام شده، مقرر شد شرکت توانیر که شرکت های توزیع برق های منطقه ای زیر مجموعه آن بوده و برای زیرساخت های توزیع برق خریدهای کالایی انجام می دهند، در اولین گام و به صورت پایلوت خرید کنتور برق را در قالب معاملات مناقصه وارد بورس کالا نماید که در کنار کنتور، مسیر مناقصات اقلام دیگری مانند کابل، ترانسفورماتور، پایه ها و دکل های برق برای انجام معاملات باز خواهد شد.
مدیر مطالعات اقتصادی و سنجش ریسک بورس کالای ایران گفت: تا پیش از این، شرکت های برق منطقه ای برای تامین اقلامی نظیر کنتور در قالب مناقصات، از طریق درج آگهی در روزنامه ها و دریافت پاکت های پیشنهادات از سوی شرکت های کنتورساز، اقدام کرده و در نهایت پس از بازگشایی پاکت ها، برنده مناقصه را اعلام می کردند اما شرکت توانیر برای استفاده از یک روش مدرن تر و بهره مندی از حراج الکترونیک به جای روش سنتی پاکتی، پیشنهاد داد معاملات و مناقصه های کنتور در بورس کالا انجام شود.
فلاح افزود: در اولین گام باید کنتور شرکت های کنتورساز در بورس کالا پذیرش شود که در دو هفته گذشته چهار شرکت کنتورساز تقاضای پذیرش محصول خود را برای معامله در بورس ارائه دادند و پس از مطرح شدن در هیات پذیرش، کنتور این چهار شرکت در بورس کالا پذیرش شد. در کنار پذیرش کالا، مناقصه گذار و کسانی که تمایل به حضور در مناقصات را دارند باید کد بورس کالا دریافت کنند که برخی شرکت های توزیع برق منطقه ای که پیش از این در بورس کالا معاملاتی را انجام داده بودند، این کد را داشته و برخی در فرآیند دریافت و اخذ کد قرار گرفتند.
نحوه انجام معامله به روش مناقصه
وی در ادامه گفت و گو با «کالاخبر» به تشریح فرآیند معاملات مناقصه در بورس کالا پرداخت و گفت: تاکنون در بورس کالا اطلاعیه عرضه منتشر می شد و براساس این اطلاعیه، خریداران اقدام به شرکت در مزایده و خرید کالاها می کردند اما از این پس اطلاعیه مناقصه نیز منتشر خواهد شد و در این اطلاعیه، خریدار کالا اعلام خواهد کرد که تمایل به خرید چه کالایی و با چه مشخصاتی را از بورس کالا دارد؛ به دنبال انتشار این اطلاعیه مناقصه، شرکت هایی که برای عرضه کالای مورد نظر در بورس پذیرش شده اند می توانند در مناقصه شرکت کنند.
فلاح تصریح کرد: در روش مزایده، رقابت قیمت به سمت قیمت های بالاتر بود و فردی که قیمت بالاتری را اعلام می کرد برنده مزایده می شد اما در مناقصه عکس این اتفاق حاکم است و برنده مناقصه شرکتی خواهد بود که حاضر به فروش کالا با قیمت پایین تری باشد؛ همچنین پس از آنکه برنده مناقصه تعیین شد، وارد فرآیند تسویه و تحویل معاملات می شویم که این فرآیند در معاملات مناقصه مشابه معاملات مزایده بوده و دستورالعمل یکسانی دارد.
مزایای معاملات مناقصه؛ افزایش قدرت خریداران
فلاح مزایای معاملات به روش مناقصه را چنین تشریح کرد: در روش مزایده عرضه کننده، کالای خود را معرفی و به فروش می گذارد و خریداران مجبور به پذیرش شرایط اعلام شده از سوی عرضه کننده هستند اما در روش مناقصه، شرایط را خریدار تعیین می کند. در اینجا اگر رقابتی شکل بگیرد به سمت افزایش قیمت نبوده و این به نفع خریدار است چراکه رقابت بین عرضه کنندگان بوده و شرایط را به سمت کاهش قیمت ها پیش خواهد برد؛ درحالی که در روش مزایده، رقابت خریداران را شاهد هستیم. از این رو در این روش دست مزایده گزار که متقاضی خرید کالا است باز گذاشته شده و می تواند شرایط معامله را براساس نیازهای خود تعیین نموده و مناقصه را برگزار کند.
وی افزود: از سوی دیگر در روش مزایده معمولا عرضه کنندگان محدود و در مقابل خریداران زیادتر هستند درحالی که در اقتصاد ما برخی کالاها، عرضه کنندگان متعددی داشته و خریداران آنها محدود هستند در نتیجه درمورد این کالاها مناقصه می تواند روش بهتری نسبت به مزایده باشد.
شفافیت و انتشار اطلاعات مناقصه ها
مدیر مطالعات اقتصادی و سنجش ریسک بورس کالای ایران در بیان مقایسه روش مناقصه در بورس کالا و مناقصه های سنتی گفت: مهم ترین تفاوت مناقصه در بورس کالا با مناقصات بیرون از بورس را می توان بحث شفافیت عنوان کرد. در بورس کالا مناقصه ها در بستر شفاف و بر روی تابلو انجام می شود که یک روش مدرن و کاملا شفاف بوده و تمامی نهادهای ناظر می توانند به اطلاعات معامله و نحوه رقابت روی تابلوی بورس کالا نظارت داشته و آن را رصد کنند.
او افزود: نتیجه این شفافیت نیز سالم سازی فضای اقتصاد و همین طور بهبود و سالم سازی فضای کسب و کار است. مسئله دیگر تضمین تعهدات خریدار و فروشنده است. در مناقصه های خارج از بورس، ممکن است مناقصه گذار تعهدات خود را به درستی در پرداخت ها ایفا نکند اما در بورس کالای ایران هم از خریداران و هم فروشندگان تضامینی دریافت می شود تا تعهدات و ریسک نکول مدیریت شود؛ بنابراین تضامین در پرداخت خسارت به خریدار و فروشنده کمک می کند.
فلاح ادامه داد: مسئله بعدی، انتشار اطلاعات است. از ابتدای راه اندازی بورس کالای ایران تاکنون تمامی آمار معاملات بر روی سایت و در دسترس عموم قرار دارد و اطلاعات مناقصه ها نیز روی سایت بورس کالا قرار خواهد گرفت و منتشر خواهد شد. در نتیجه برای تحلیل بازار، رهگیری وضعیت عرضه ها و تقاضاها و همچنین وضعیت معاملات، مراکز نظارتی، رسانه ها و مراکز دانشگاهی و بعضا تحلیلگران و کارشناسان می توانند از داده های بورس کالا استفاده کنند.
معافیت ۱۰ درصدی مالیات
وی در خاتمه مزیت دیگر معاملات به روش مناقصه را معافیت مالیاتی عنوان کرد و اظهار داشت: کالایی که در بورس کالا فروخته می شود مشمول ۱۰ درصد معافیت بر درآمد برای فروشندگان می شود درنتیجه کنتورسازها می توانند با عرضه محصولشان در بورس کالا از ۱۰ درصد معافیت مالیاتی بهره ببرند؛ مزیت مهم دیگر نیز همان طور که ذکر شد، معافیت از تشریفات مزایده و مناقصه براساس قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی است.
