مکانیسم بورس کالا طی سال های گذشته نقش تعیین کننده‌ای در شفافیت اقتصادی و تأمین مواد اولیه فعالان صنعت ایفا کرده و با وجود همه محدودیت‌ها و موانعی که در اقتصاد ما وجود داشته، توانسته در تنظیم بهینه بازار، ایجاد شفافیت در مبادلات و تأمین مواد اولیه تولید موفق عمل کند؛ این بخشی از گفته های سیدمحمد هاشمی‌نژاد، مدیرعامل گروه مالی ساتا در خصوص عملکرد بورس کالای ایران است. او معتقد است: توسعه و عمق بخشی ابزارهای نوین مالی می‌تواند به جذابیت و توسعه بیشتر بورس کالا و تحقق شعار سال در زمینه «رفع موانع ها و پشتیبانی ها» کمک شایانی کند.
گفت و گوی «کالاخبر» با هاشمی‌نژاد را می خوانید.
•دیدگاه شما نسبت به عملکرد بورس کالا در سال‌های اخیر چگونه است؟
بورس کالای ایران در سال‌های گذشته همواره تلاش کرده تا شفافیت را بر رینگ‌های مختلف معاملاتی (صنعتی و معدنی، پتروشیمی و فرآورده های نفتی، کشاورزی، صادراتی و …) حاکم کند و تلاش بسیاری جهت توسعه بورس‌های کالایی در اقتصاد کشور شده است؛ در این میان توسعه عرضه ها در رینگ صادراتی بورس کالا می‌تواند راهگشای ایجاد شفافیت در حوزه صادراتی صنایع مختلف کشور باشد.
یکی از موضوعات مهم در این حوزه، بحث ثبات و قابلیت پیش‌بینی در بازار صادراتی است. به دلیل شرایط و موقعیت خاص کشور طی سال‌های گذشته شاید فعالیت رینگ صادراتی بورس کالا براساس پتانسیلی که در این حوزه وجود دارد رشد و توسعه نیافته است که امسال می توان در این حوزه بیش از گذشته تمرکز کرد.
تجربیات سال های گذشته نشان می دهد بورس کالا هر زمان به دور از دخالت های بیرونی عمل کرده، موفق بوده و توانسته انتظارات فعالان صنعت را برآورده کند. یکی از گام‌های مهم بورس کالا در سال‌های اخیر توجه ویژه به مقوله مشتریان مواد اولیه بوده است؛ به این ترتیب و با تلاش‌های وزارت صمت و بورس کالای ایران بسیاری از کدهای معاملاتی که تولیدکننده واقعی نبودند از فهرست مشتریان بورس کالا حذف شدند و تولیدکنندگان واقعی امکان تأمین راحت‌تر مواد اولیه خود را از بورس کالا پیدا کردند؛ البته هنوز در این حوزه جای بهبود وجود دارد.
•طی سال‌های گذشته به خصوص در زمان التهاب بازارها و نوسان نرخ دلار، بورس کالا وظایف سنگینی برای تنظیم و تعادل بخشی به بازار مواد اولیه حوزه فلزات و پتروشیمی بر عهده داشته است، به نظر شما در این زمینه تا چه حد توانسته موفق عمل کند؟
در چند سال گذشته صنعت کشور روزهای پر التهابی را سپری کرده و این در حالی است که بورس کالا در این میان نقش تعیین کننده‌ای را برای تأمین مواد اولیه فعالان صنعت ایفا کرده است. بورس کالا با وجود محدودیت‌ها و موانعی که سر راهش وجود داشت و با توجه به اختیارات و ابزارهایی که در دست داشت تا حد زیادی در تنظیم بهینه قیمت‌ها و تأمین مواد اولیه صنایع پایین دستی موفق عمل کرد. البته که در این راه سخت، مشکلاتی نیز وجود داشته که عموما به دخالت برخی نهادها در روند طبیعی بازار مرتبط می شود. اما به هر حال با همکاری وزارت صمت و بورس کالا، تلاش برای رعایت کف عرضه‌ها و اعمال محدودیت‌های کنترلی در سمت تقاضا به منظور حذف تقاضای کاذب شکل گرفت تا در شرایط بحرانی و جهش‌های بی‌سابقه نرخ ارز تأمین مواد اولیه صنایع مختلف تسهیل شود.
•به نظر شما آیا بورس کالا می تواند از پتانسیل ها و ظرفیت های ابزارهای مالی کالایی یعنی قراردادهای آتی، آپشن، گواهی سپرده کالایی و … به عنوان ابزارهای مهمی برای تحقق شعار سال در زمینه رفع موانع ها و پشتیبانی ها از تولید استفاده کند؟
قطعا، بورس کالا در چند سال گذشته به سمت توسعه ابزارهای نوین مالی حرکت کرده است چرا که بورس‌های کالایی با توجه به نوسانات جهانی قیمت کامودیتی‌ها و همچنین محدودیت‌های جانب عرضه و با توسعه و ایجاد ابزارهای نوین مالی کالایی می‌توانند ریسک‌های مختلف را کاهش داده و به فعالان بازارها اجازه دهند که از توان پیش‌بینی و تجزیه و تحلیل خود منتفع شوند. در نهایت، توسعه ابزارهای نوین مالی می‌تواند به جذابیت و توسعه بیشتر بورس کالا، ارائه خدمات متنوع به فعالان صنعت و تولید به خصوص پوشش ریسک های مختلف در اقتصاد و در نهایت تحقق شعار سال در زمینه «تولید، پشتیبانی و مانع زدایی ها» کمک شایانی کند.
•تجربه‌های پیشین استفاده از ابزارهای نوین در بورس کالا چگونه بوده است؟
به دنبال توسعه بورس‌های کالایی در سطح جهان، بورس‌های کالایی هم عموما به سمت توسعه ابزارهای مشتقه حرکت کرده‌اند. در بورس کالای ایران نیز تجربه ورود کالاهایی همچون سکه طلا، زعفران، زیره سبز، پسته و این اواخر نقره به بازار مشتقه وجود دارد که با استقبال فعالان بازار مواجه شده‌اند. البته متأسفانه در سال ۹۷ با توجه به نوسانات شدید نرخ ارز و طلا شاهد توقف معاملات آتی سکه در بورس کالا که گذر زمان، کارشناسی نبودن آن تصمیم را اثبات کرده است. در این میان تمام تلاش بورس کالا و سازمان بورس، ادامه روند مطلوب توسعه ابزارهای مالی کالایی بوده است که عملکرد بورس کالا و ورود دارایی ها و بازارهای جدید نیز بیانگر سرعت مطلوب در توسعه این حوزه است.
•چشم انداز روند آتی قیمت های جهانی کالاها را چگونه ارزیابی می کنید؟
در یک سال گذشته به دلیل درگیری جهان با ویروس کرونا، بازار کامودیتی‌ها با رکود بی‌سابقه مواجه شد، اما با کشف واکسن و شروع واکسیناسیون جهانی، رکود جهانی از بین رفته و با بسته‌های حمایتی دولت‌ها صنایع دوباره شروع به تولید کردند. بنابراین، انتظار می‌رود که بازار کامودیتی‌ها در سال پیش رو با رونق همراه باشد و قیمت کامودیتی‌ها روند رو به رشدی داشته باشد.
•بورس کالا به تازگی تابلوی املاک و مستغلات را راه اندازی کرده و به زودی میزبان اوراق سلف مسکن خواهد بود، این بازار را چگونه می‌بینید؟
راه‌اندازی هر بازار و ابزار مالی جدید در ابتدای امر با موانع و مشکلات فراوانی همراه خواهد بود و راه‌اندازی معاملات املاک نیز از این مسئله مستثنی نخواهد بود. از آنجایی که املاک و مستغلات در کشور ما همواره یکی از کانون‌های جذب سرمایه و سرمایه‌گذاری بوده، ورود بورس کالا به این حوزه جذاب و البته نیازمند دقت نظر ویژه‌ای است. به نظر می‌رسد ایجاد تعادل در بازار، قیمت‌گذاری شفاف بر اساس مکانیسم حراج و نقدشوندگی از مزایای معاملات در بورس خواهد بود. همچنین، قوانین حاکم بر بازار سرمایه و شفافیت هزینه‌های معاملاتی می‌تواند از مزیت‌های عمده راه اندازی تابلوی املاک باشد. تجربه زیادی در این خصوص در بازارهای بین‌المللی در دسترس نیست، اما برای شروع، ورود املاک به بورس کالا می‌تواند باعث تسهیل در واگذاری املاک مازاد به خصوص در بخش دولتی باشد تا رفته رفته دایره فعالیت در این حوزه افزایش یافته و شاهد معرفی ابزارهای مالی در بخش مسکن باشیم.
